చరిత్ర గతమే కాదు వర్తమానం కూడా అని నిరూపిస్తోంది తెలంగాణ.
తెలంగాణ వాదమంతా గత కాలపు విశేషాల మీదే నిలబడింది
సెప్టెంబరు మాసం వచ్చినప్పుడల్లా ఆపరేషన్ పోలో గుర్తుకొస్తుంది. నిజాం రాజుని గుర్తుచేస్తుంది. గతం వర్తమానాన్నే కాదు భవిష్యత్ను కూడా శాసిస్తుందని ఇప్పుడా విలీన కాలాన్ని గుర్తు చేస్తున్నారు. విలీనం, విమోచన, విద్రోహం పేరుతో ఎవరెవరు ఏ కామెంట్ చేసినా ఘటన మాత్రం ఒక్కటే. ఆ వాదవివాదాలకు ప్రామాణికమైన సెప్టెంబరు 17కి ముందు, వెనుక ఏం జరిగిందో చూద్దాం.
రజాకార్లు..
రజాకార్ అనే పదం కాశీం రజ్వీ పేరులోని రజ్వీ నుంచి వచ్చిందని, రజ్వీ అనుచరులను రజాకార్లని పిలుస్తారనే ప్రచారంలో ఉంది. రజ్వీ ఇత్తెహాద్కి నాయకుడు కాకముందు నుంచే ఆ పార్టీలో రజాకార్లు ఉండేది. రజాకార్ అనే ఉర్దూ పదానికి వాలంటీర్ అని అర్థం. వకీల్‌గా పనిచేసే రజ్వీ ఇత్తెహద్లో స్థానిక నాయకుడిగా ఉండి పార్టీలో పేరుతోపాటు పట్టు సాధించిండు. రాజుని కాపాడాలని కోరుతూ ‘అనల్ మాలిక్’ అంటూ ఊరేగేవాళ్లు. ‘ప్రతి ముస్లిం పాలకుడే(రాజే)’ అనేది వాళ్ల నినాదం. క్విట్ ఇండియా మూమెంట్ తర్వాత బ్రిటీష్ వాళ్లు పోతే నిజాం రాజ్యం కూల్చుతారని రజ్వీకి భయం పట్టుకుంది. ఈ ప్రైవేటు సైన్యం వ్యవహారం పట్ల నిజాం కొంత ఇబ్బంది పడ్డా, తన ప్రయోజనం కూడా ఉంది కాబట్టి ప్రత్యక్ష, పరోక్ష సహకారం అందించిండు. రజ్వీ ఆగడాలు, దాడులను నిజాం నిలువరించే ప్రయత్నం చేయలేదు.
దొరల గడీల మీద కమ్యూనిస్టుల దాడులు ప్రారంభమైన తర్వాత దొరలు తినబెట్టి, తాగించి రజాకార్లతో కమ్యూనిస్టుల మీద ఎదురు దాడి చేయించారు. ‘అనల్ మాలిక్’ నినాదాలతో హైదరాబాద్ నగరం మార్మోగుతుంటే వెట్టికి వ్యతిరేకంగా గ్రామాల్లో భూస్వామ్య వ్యతిరేక పోరాటం ఊపందుకున్నది. అప్పుడు ఆయుధాలు చేబూనడం.1944 నుంచి 48 వరకు కత్తులు, బరిసెలతో దాడులు చేసేవాళ్లు. ఆ తర్వాత వాళ్ల చేతికి తుపాకులు కూడా వచ్చాయి.
రజ్వీకి ప్రగల్బాలు ఎక్కువ. ఢిల్లీ పాలకులు నిజాం జోలికి వస్తే ఎర్రకోట మీద అసఫ్‌జాహీ (నిజాంల రాజవంశం పేరు) జెండా ఎగరేస్తానని, బంగాళఖాతంలోని నీళ్లు నిజాం పాదాలను కడుగుతాయని ప్రగల్బాలు పలికిండట.
బీబీ నగర్ ఘటన..
రజాకార్లు బైరాన్పల్లి, బీబీనగర్ మొదలైన ఊళ్ల మీద దాడి చేశారు. ఇళ్లు తగులబెట్టి, కనపడినవాళ్లను కొట్టి, ఆడవాళ్లపై అత్యాచారం చేశారు.తమ ఆకృత్యాలను విమర్శించిన వారిని, అడ్డుకున్న వారిని చిత్రహింసలకు గురిచేసింది కాశీం రజ్వీ ప్రైవేట్‌ సైన్యం. రాజ్యంలో మెజారిటీ ప్రజలైన హిందువులు రజాకార్ల ఆగడాలకు గురయ్యారు.
నిజాం రాజ్యంలో రాజకీయ సంక్షోభం
నిజాం రాజుల అభివృద్ధి అంతా హైదరాబాద్లోనే ఉంది. భవనాలు, సేవా సంస్థలతో హైదరాబాద్ ఆధునిక నగరంగా ఉన్నా గ్రామాలు మాత్రం వేల ఏండ్ల నాటి భూస్వామ్య విధానాలతో ఉన్నాయి. జాగీర్దార్ల చేతుల్లో వేల ఎకరాలు ఉండేవి. గ్రామాల్లో పటేళ్లు, పట్వారీల పెత్తనం సాగేది. వాళ్ల ఆగడాలకు హద్దే లేదు. గడీల్లోని దొరల దాష్టీకాలు పెచ్చు మీరుతున్నాయి. భూమి లేని పేదలు బతకాలంటే వెట్టి చాకిరీ చేయాల్సిన పరిస్థితులు ఉండేవి. నిజాం కాలంలో పాలనా భాషగానే కాకుండా విద్యా భాషగా కూడా ఉర్దూ అమలులో ఉంది. అత్యధికులైన తెలుగు ప్రజలు ఇబ్బందులు పడుతుండేవారు. ఈ పరిస్థితుల్లో భాషాభిమానం, ప్రజా ఆకాంక్షలకు అనుగుణంగా ఆంధ్ర జనసంఘం 1921లో ఏర్పడింది. ఇది 1930 నాటికి ఆంధ్ర మహాసభగా మారింది.
గ్రామీణ సమాజంలో కింది కులాల వారిని వెట్టి చాకిరి చేయించేవాళ్లు. గడీలలో సంబురాలు జరిగితే అన్ని కులాల వాళ్లు ఉచితంగా సేవలు చేయాల్సి ఉండేది. ఈ వెట్టి చాకిరీ, భూస్వాముల ఆగడాలే గ్రామీణ ప్రాంతాల్లోని ప్రధాన సమస్యలు. కమ్యూనిస్టులు గ్రామీణ ప్రజల సమస్యలపై దృష్టి పెట్టడంతో వాళ్లకు ప్రజల్లో ఆదరణ లభించింది. ఆరుట్ల రామచంద్రారెడ్డి, రావి నారాయణరెడ్డి నాయకత్వంలో నల్లగొండ జిల్లాలో కమ్యూనిస్ట్ ఉద్యమం బలపడింది. తొలుత వెట్టికి వ్యతిరేకంగా ఉద్యమిస్తున్నప్పుడు దొరల నుంచి, రజాకార్ల నుంచి సంఘంపై దాడులు జరిగాయి. కడివెండిలో జరిపిన కాల్పుల్లో దొట్టి కొమురయ్య అమరుడైనాడు. ఈ మరణంతో ప్రతిఘటించేందుకు కావాల్సిన శిక్షణ ఉండాలని యువతను కూడగట్టింది. రజాకార్లకు ఈ సమాచారం తెలిసి శిక్షణా శిబిరాలపై తల్వార్లు, బరిసెలు తీసుకుని దాడులకు తెగబడ్డారు. అప్పుడు ప్రజలు రజాకార్లకు వ్యతిరేకంగా నిలబడ్డారు. రజాకార్ల దాడులను తట్టుకోవాలంటే ఆయుధం పట్టాలని సంఘాలు నిర్ణయం తీసుకున్నాయి. దొడ్డి కొమురయ్య మరణం ఉద్యమాన్ని మలుపుతిప్పింది. నల్లగొండ, వరంగల్లు జిల్లాల్లో ఉద్యమం వేడెక్కింది.
సెప్టెంబర్ 17కి ముందు ఏం జరిగింది..?
ఆగస్టు 15, 1947
భారత ఉపఖండంలో బ్రిటిష్ పాలన ముగిసింది.
బ్రిటిష్ వాళ్లు వెళ్లిపోతూ బ్రిటిష్ ఇండియా పాలనలో ఉన్న భూభాగాన్ని పాలించే అధికారాన్ని భారతీయులకే అప్పగించారు. సంస్థానాల భవిష్యత్ని వాటి ఇష్టానికే వదిలేశారు. అయిదు వందలకుపైగా సంస్థానాలు ఇండియన్ యూనియన్లో విలీనమయ్యాయి. హైదరాబాద్, జునాగఢ్, కాశ్మీర్ సంస్థానాలు మాత్రం స్వతంత్రంగానే ఉండాలనుకున్నాయి. హైదరాబాద్ని ఇండియాలో ఎలా కపుకోవాలనే విషయం మీద భారత ప్రభుత్వం అనేక ఆలోచనలు చేసింది. నిజాంని లొంగదీసుకోవాలా? లేక నిజాం రాజ్యాన్ని ఆక్రమించుకోవాలా? అని తేలడానికి కొంత సమయం పట్టింది.
భారత పత్రికల్లో హైదరాబాద్ దక్కన్లో రజాకార్లు, కమ్యూనిస్టులు అరాచకాలు చేస్తున్నట్లుగా వార్తలు రావడంతో భారత ప్రభుత్వం ఎలర్ట్‌ అయ్యింది.
భారత ప్రభుత్వం సైనికచర్య తీసుకుంటుందనే అనుమానం రావడంతో చివరి ప్రయత్నాలు కూడా చేసింది నిజాం ప్రభుత్వం. హైదరాబాద్లో ప్రజల ప్రాణాలకు హాని లేదని, ప్రభుత్వం ఏ మతస్తులను ఉద్దేశ్యపూర్వకంగా ఇబ్బంది పెట్టదని, అందరి ప్రాణాలను కాపాడే బాధ్యత నిర్వర్తిస్తుందని చెబుతూ మద్రాస్, బొంబాయి, సెంట్రల్ ఫ్రావిన్స్ల ప్రభుత్వాలకు హైదరాబాద్ ప్రధానమంత్రి లేఖ రాసిండు. ఫ్రావిన్స్ ముఖ్యమంత్రి, హోం మంత్రితో కలిసి హైదరాబాద్ పర్యటించాలని హైదరాబాద్ దక్కన్ ప్రధానమంత్రి లాయక్ అలీ ఆహ్వానించిండు.
ఆ ఆహ్వానానికి మద్రాస్, సెంట్రల్ ఫ్రావిన్స్ ముఖ్యమంత్రులు సానుకూలంగా స్పందించారు. అయితే.. భారత గవర్నమెంట్ ప్రతినిధి జనరల్ కేఎం మున్షీ పావులు కదిపి వాళ్లను వెనక్కితగ్గేలా చేసిండు. కొద్ది నెలలకే.. జనవరి 5, 1948న హైదరాబాద్ దక్కన్కి ప్రతినిధి జనరల్ (హైదరాబాద్లో ఇండియా రాయబారి)గా మున్షీని ఇండియా గవర్నమెంట్ నియమించింది.
ఈ పరిస్థితుల్లో నిజాం ప్రభుత్వంలో ప్రధానమంత్రిగా ఉన్న చత్తారీ ఈ పరిస్థితుల్లో రాజీనామా చేసిండు. ఒకపక్క రైతు సంఘాలు గ్రామాల్లో పట్టు సంపాదించాయి. మరోపక్క హైదరాబాద్లో రజాకార్ల చెలరేగిపోతున్నారు. సరిహద్దుల్లో పరిస్థితి ఆందోళనకరంగా ఉంది. దీంతో భారత ప్రభుత్వం పరిస్థితిని అదుపులోకి తేవడానికి పూనుకుంది.
సెప్టెంబరు 13, 1948 (మొదటి రోజు)
ఇండియన్ యూనియన్ గవర్నమెంట్ ఆదేశాలతో ఆపరేషన్ పోలో పేరుతో హైదరాబాద్ సంస్థానం విముక్తికి ప్రయత్నాలు ప్రారంభమయ్యాయి. హైదరాబాద్ దక్కన్ రాజ్యాన్ని స్వాధీనం చేసుకునేందుకు సైన్యం ఉదయం బయలుదేరింది. హైదరాబాద్ రాజ్యానికి నలు వైపుల నుంచి రాజ్యాన్ని భారత ఆర్మీ చుట్టుముట్టింది. యుద్ధ ట్యాకుంలతో సరిహద్దులు దాటి, లోపలికి ప్రవేశించాయి. వరంగల్, బీదర్, రాయచూర్, ఆదిలాబాద్, ఔరంగాబాద్ వైమానిక స్థావరాలపై ఇండియన్ ఎయిర్ఫోర్స్ బాంబులు కురిపించింది.
నిజాం సైన్యానికి దిక్కు తోచలేదు. ఏడో నిజాం ఉస్మాన్ అలీఖాన్, ప్రధానమంత్రి మీర్ లాయక్ అలీ, సైనిక కమాండర్ కలిసి చర్చించుకున్నారు. భారత రాయబారి కేఎం మున్షీని రెసిడెన్సీ నుంచి లేక్ వ్యూ గెస్ట్ హౌస్ (నేటి లేక్ వ్యూ గెస్ట్ హౌస్)కు మారాలని ప్రధాన మంత్రి లాయక్ అలీ ఆదేశించిండు. మున్షీ ఇంటి ముందు కాపలా ఉండే భారత సైనికుల ఆయుధాలను నిజాం ప్రభుత్వం స్వాధీనం చేసుకుంది.
హైదరాబాద్ రాజ్యంలో జరుగుతున్న పరిణామాలను ఐక్యరాజ్య సమితిలో హైదరాబాద్ స్టేట్ ప్రతినిధి, పాకిస్థాన్లో ఉండే హైదరాబాద్ దక్కన్ రాయబారికి సమాచారం అందించారు. సాయంత్రానికి నల్దుర్గ్ లోయలోకి ఇండియన్ ఆర్మీ ప్రవేశించింది. ఉస్మానాబాద్ పట్టణాన్ని ఆక్రమించింది.
సెప్టెంబరు 14 (రెండో రోజు)
నిజాం సైన్యం నుంచి తీవ్రమైన ప్రతిఘటన లేకుండానే ఇండియన్ ఆర్మీ అన్ని వైపుల నుంచి ముందుకు దూసుకుపోతోంది. ఉదయానికే ఔరంగాబాద్ పట్టణాన్ని భారత సైన్యం చేజిక్కించుకుంది. నిజాం నిరాశలో ఉన్నాడు. ఆయన్ని కలిసేందుకు వచ్చిన ప్రధానమంత్రిని చూసి ఉస్మాన్ అలీఖాన్ కన్నీళ్లు పెట్టుకున్నాడు.
బీదర్, జాల్నా పట్టణాలను భారత సైన్యం ముట్టడించింది.
తూర్పు నుంచి చొచ్చుకు వస్తున్న భారత సైన్యాన్ని నిలువరించడానికి వైరా, పాలేరు రిజర్వాయర్ల గేట్లు ఎత్తాలని, దిగువభాగంలో కాలువల కట్టలు తెంచాలని ప్రధాన మంత్రి లాయక్ అలీ ఇరిగేషన్ శాఖ అధికారులకు ఆదేశాలిచ్చిండు. వాళ్లు చెప్పినట్లే చేశారు. నల్లరేగడి నేలలు బురదమయం కావడంతో భారత సైనికులు నడవడానికి చాలా ఇబ్బంది పడుతూ ఉన్నాయి. వాహనాలు రాలేకపోయాయి. అప్పుడు అనుకూలంగా ఉన్న హుజూరాబాద్– మిర్యాలగూడ దారి గుండా ఇండియన్ ఆర్మీ మూసీ కాజ్వేను దాటింది. ఆ దళాలను నిలువరించడానికి సూర్యాపేట – నకిరేకల్ దారిలో మూసీపై ఉన్న వంతెనని నిజాం ప్రభుత్వం కూల్చివేసింది. మూసీని దాటి రాకుండా వరద పెంచాలని హిమాయత్ సాగర్ గేట్లు ఎత్తారు.
ఆ రోజు రాత్రి.. ఆర్మీ హెడ్ క్వార్టర్స్కి కాశిం రజ్వీ మొదటిసారిగా వచ్చిండు. దక్షిణ, తూర్పు ప్రాంతాలలో యుద్ధానికి పంపడానికి రజాకార్లు కావాలని ప్రధాన మంత్రి ఆయన్ని కోరిండు. ‘ఎంత మంది కావాలంటే అంత మందిని పంపిస్తా’నని రజ్వీ చెప్పిండు. వెంటనే హైదరాబాద్ సిటీలో పర్యటించిన రజ్వీ నాలుగు బెటాలియన్లకు సమానమైన వలంటీర్లను సిద్ధం చేసిండు.
నిజాం ప్రభుత్వ కేబినేట్ సమావేశం జరిగింది. హైదరాబాద్ రాజ్యాన్ని భారత సైన్యం ఆక్రమించుకోకుండా నిలువరించలేమని అర్థమైపోయి.. కనీసం హైదరాబాద్ నగరాన్ని అయినా కాపాడుకోవాలనే ఆలోచనలో పడింది నిజాం ప్రభుత్వం. అయితే, ఈ కేబినేట్ సమావేశం ముగిసే సమయానికి భారత సైన్యం బీదర్ సమీపానికి వచ్చిందని దక్కన్ రేడియోలో వార్త ప్రసారమైంది.
కల్యాణి –బీదర్ దారిలో భారత సైన్యం వేగంగా దూసుకువస్తున్నట్లు ఆర్మీ కమాండర్ ప్రధాన మంత్రికి ఫోన్ చేసి చెప్పిండు. ఆర్మీ కమాండర్కి ఆశలు సన్నగిల్లాయి. నిజాంకి కూడా ఆశల్లేవు.
సెప్టెంబరు 15 (మూడవ రోజు)
హైదరాబాద్ దక్కన్ పశ్చిమ భాగం ఇండియన్ యూనియన్ సైన్యాల వశమైంది. ఆపరేషన్ పోలోలో పాల్గొన్న ప్రధాన దళం దాలం నుంచి కల్యాణి పట్టణానికి చేరింది.
భారత సైన్యం బీదర్ను ఆక్రమించుకున్నట్లుగా ఆల్ ఇండియా రేడియో ప్రకటించింది. సైన్యం కల్యాణి –బీదర్ మీదుగా వస్తున్నట్లుగా సమాచారం అందిందని ప్రధాన మంత్రికి కబురు వచ్చింది. అప్పటి మ్యాప్లో ఆ రోడ్డు లేదు. ఇదెలా సాధ్యమంటూ అప్పటి రోడ్ల చీఫ్ ఇంజినీర్కి ప్రధాన మంత్రి ఫోన్ చేసిండు. ఈ మధ్యే రోడ్డు వేశామని, ఓపెన్ చేశామని ఆయన చెప్పిండు. ఆ రోడ్డు ఉన్నట్లు కమాండర్కు తెలియదు. ఇంటెలిజెన్స్ వారికీ తెలియదు.కానీ భారత సైన్యం మాత్రం దాని గురించి తెలుసుకుందని అర్థమయ్యాక నిజాం ప్రభుత్వం తలపట్టుకుంది. చేసేది లేక సైన్యాన్ని జహీరాబాద్ దగ్గర మోహరించారు. హైదరాబాద్కు వేగంగా చేరుకోకుండా అడ్డుకోవాలన్నది వ్యూహం. కానీ.. అప్పటికే పరిస్థితులన్నీ చేయిదాటిపోతున్నాయి.
సెప్టెంబరు 16 (నాలుగో రోజు)
బీదర్‌లో ఉన్న ఇండియన్ ఆర్మీ జహీరాబాద్ వైపుకు కదిలింది. భారత సైన్యం అన్నివైపుల నుంచి దూసుకువస్తుంది. హైదరాబాద్ సైన్యం నిస్సహాయంగా ఉంది. రాత్రి ప్రధాన మంత్రి నిజాంని కలిసిండు. ఇప్పుడు రెండు మార్గాలున్నట్లుగా వాళ్ల మధ్య చర్చకు వచ్చింది. నిజాం తప్పుకుని మంత్రి మండలికే పాలన అప్పగించడం లేదా మంత్రి మండలిని రద్దు చేసి ఇండియాతో ఒప్పందం చేసుకోవడం. వీటిలో ఏది ఎంచుకున్నారని ప్రధాని అడిగితే రేపు పొద్దున తొమ్మిది గంటలకు చెబుతానని నిజాం అనడంతో ఆ సమావేశం ముగిసింది.
మంత్రి మండలి రాజీనామా
హైదరాబాద్ కేబినెట్ సమావేశమైంది. మంత్రి మండలి రాజీనామా చేసింది. దానిని నిజాం అంగీకరించిండు. అదే రోజు మధ్యాహ్నం లాయక్ అలీ దక్కన్ రేడియో కేంద్రానికి చేరుకుని, హైదరాబాద్ రాజ్య స్వతంత్ర్యాన్ని కాపాడలేకపోయానని, అందుకే రాజీనామా చేస్తున్నానని ప్రకటన చేసిండు.
సెప్టెంబరు 17 (అయిదో రోజు)
భారత సైన్యం హైదరాబాద్కు 30 మైళ్ల దూరంలో బీబీ నగర్కు చేరుకుంది. భారత సైన్యానికి లొంగిపోవాలని నిజాం నిర్ణయించుకున్నాడు. తాను లొంగిపోతున్నట్లు రేడియోలో ప్రకటించాడు. ఆ తర్వాత రెసిడెంట్ జనరల్ మున్షీ రేడియోలో ప్రకటన చేసిండు. పాత ప్రభుత్వం చేసిన తప్పిదాలను కొత్త పాలకులు సరిదిద్దుతారన్నది దాని సారాంశం.
సైనికాధికారి పట్టాభిషేకం
సెప్టెంబరు 18న బొల్లారంలోని రెసిడెన్సీలో సందడిగా ఉంది. ఇండియన్ ఆర్మీ మేజర్ జనరల్ చౌదరికి ఘనంగా స్వాగతం పలికారు. బొల్లారంలోని రెసిడెన్సీపై ఇండియా పతాకం ఎగిరింది. ఆ తర్వాత చౌదరి ఆధ్వర్యంలో మిలటరీ పాలన ప్రారంభమైంది. సెప్టెంబరు 19 నాటికి అన్ని దిక్కుల నుంచి ప్రవేశించిన సైన్యాలు హైదరాబాద్ చేరుకున్నాయి.
ఆ తర్వాత చౌదరి మిలటరీ పాలనను రద్దు చేసి సివిల్ సర్వెంట్ వెల్లోడిని ముఖ్యమంత్రిగా నియమించారు. ఆ తర్వాత జరిగిన ఎన్నికల్లో కాంగ్రెస్ ప్రభుత్వం ఏర్పడింది. బూర్గుల రామకృష్ణా రావు ముఖ్యమంత్రి పదవి చేపట్టిండు.
రాజ్ప్రముఖ్ పేరుతో నిన్నటి రాజు
17 సెప్టెంబరు 1948న జరిగిన ఆపరేషన్ పోలో తర్వాత నిజాం పాలన అంతమయింది. హైదరాబాద్ దక్కన్ స్టేట్ ఇండియన్ యూనియన్లో విలీనమైన తర్వాత ఉస్మాన్ అలీఖాన్‌కు రాజప్రముఖ్‌ హోదా ఇచ్చారు.
లాయక్ అలీని ఒప్పించిండు
1947 నాటి రాజకీయ సంక్షోభంలో నిజాం ఉక్కిరిబిక్కిరి అవుతున్నాడు. ప్రధానమంత్రి లేకపోవడంతో ఆ పదవికి తగినవాడి కోసం వెదుకుతున్నాడు. ఆనాడు నిజాం పరిస్థితి ఎంత దయనీయంగా ఉందంటే?.. మాజీ ఆర్థిక మంత్రి గులాం మహ్మద్ని ప్రధానమంత్రిగా నియమించుకోవాలని పరిశీలించిండు. ఆయన నిజాం మీద అసంతృప్తితోనే రాజీనామా చేసిండు. అప్పటికే పాకిస్థాన్ ఆర్థిక మంత్రి పదవి చేపట్టిండు. ఎన్నో పేర్లు పరిశీలించిండు. కానీ, తనకు నమ్మకస్తులు దొరకలేదు. చివరకు లాయక్ అలీని ప్రధాన మంత్రి పదవి చేపట్టమని ఆహ్వానించిండు. ఆయనకూ ఆ పదవిని తిరస్కరించిండు. జాహిద్ హుస్సేన్ని ప్రధాని పదవికి పరిశీలించారు. ఆయన ఢిల్లీలో పాకిస్థాన్ రాయబారిగా ఉన్నాడు. ఈ ప్రతిపాదనకు జిన్నా అనుమతించలేదు. ఏదో ఒక సలహా ఇవ్వమని నిజాం లేఖ రాసిండు. మీ పాలనలోనేను వేలు పెట్టనని జిన్నా సమాధానం ఇచ్చిండు. నిజాం దిక్కుతోచని స్థితిలో ఉన్నాడు. ఈలోగా లాయక్ అలీ ప్రధానమంత్రి కాబోతున్నాడని పుకార్లు పుట్టాయి. పత్రికలు వాటిని ప్రచారంలో పెట్టాయి. అయినా ఆయన ఆ పదవి చేపట్టే ఉద్దేశ్యంతో లేడు. చివరికి ఎవరూ దొరక్క ఆ పదవి చేపట్టాల్సిందేనని లాయక్ అలీని నిజాం బలవంతపెట్టిండు. అప్పటికి లాయక్ అలీ ఐక్యరాజ్య సమితిలో పాకిస్థాన్ ప్రతినిధిగా ఉన్నాడు. ఆసక్తి లేని మీర్ లాయక్ అలీ డిసెంబరు 1, 1947న ప్రధాని పదివిని చేపట్టిండు.
యుద్ధానికి ముందు ఆయుధాల కోసం ఆరాటం
దప్పికైనప్పుడు చెరువు తవ్వుకున్నట్టు ఇండియన్ యూనియన్ నుంచి యుద్ధం ముంచుకొస్తుంటే నిజాం ప్రభుత్వం అప్పుడు సైన్యానికి కావాల్సిన ఆయుధాల గురించి ఆలోచించింది. ఇండియన్ యూనియన్ సైన్యాలకు తీవ్రమైన ప్రతిఘటన లేకుండానే నిజాం సైన్యం చేతులెత్తేసింది. ఆయుధ సంపత్తి, సంఖ్యాబలంలో పెద్దదైన ఇండియన్ యూనియన్ ఆర్మీని ఎదురించాలంటే తగినన్ని ఆయుధాలు లేవని నిజాం సైన్యం ప్రభుత్వానికి చెప్పింది. ప్రభుత్వం పాకిస్థాన్ నుంచి ఆయుధాలు కొనాలని ప్రయత్నాలు ప్రారంభించింది. ఈ విషయం ఇండియన్ యూనియన్కి తెలిసింది. గవర్నర్ జనరల్తో చేసుకున్న ఒప్పందానికి ఈ ఆయుధ కొనుగోలు విరుద్ధమని మౌంట్ బాటన్ నిజాంని హెచ్చరించిండు. అలా పాకిస్తాన్ నుంచి ఆయుధ కొనుగోలు ఆగిపోయింది. వెంటనే చెకోస్లేవేకియాతో ఆయుధాల బేరం మొదలైంది. మూడు కోట్ల రూపాయలు విలువచేసే ఆయుధాలకు నిజాం ప్రభుత్వం ఆర్డర్ చేసింది. ఈ విషయాన్ని చెకోస్లేవేకియా ఇండియా గవర్నమెంట్కి చెప్పింది. ఆయుధాలు అమ్మితే శత్రువుకు సహకరిస్తున్నట్లుగా పరిగణిస్తామని ఇండియా హెచ్చరించింది. ఆయుధాలే కొనుగోలు చేయకుండా, దేశంలోకి సరుకు రవాణా జరగకుండా భారత ప్రభుత్వం జాగ్రత్తలు తీసుకుంది.
కోడలు చెప్పినా వినలే
రాజు ఉస్మాన్ అలీఖాన్ కోడలు ప్రిన్సెస్ దుర్రెషెవార్ పరిస్థితులను పసిగట్టి ఇండియన్ యూనియన్లో కలిస్తేనే మనకు మేలని మామకు చెప్పింది. అయినా మామ వినలేదు. వినకుంటే మా నాన్నకు (టర్కీ రాజు)కు పట్టిన గతే పడుతుందని హెచ్చరించింది. పదవీ పోతుందని ఆమె హెచ్చరించినా ఇండియా అంతటి దుస్సాహసం చేయదని, చేస్తే ప్రపంచ దేశాలు తనకు మద్దతుగా ఉంటాయని నిజాం అనుకునేవాడు. – నాగవర్ధన్‌ రాయల.
