భారత రాజ్య కార్యదర్శి మాంటేగ్, గవర్నర్ జనరల్ ఛెమ్స్ఫర్డ్లు కౌన్సిల్ చట్టం–1919 చట్టాన్ని రూపొందించడంలో కీలక పాత్ర పోషించారు. అందువల్ల ఈ చట్టాన్ని మాంటేగ్ – ఛెమ్స్ఫర్డ్ చట్టంగా పేర్కొంటారు. 1919 కౌన్సిల్ చట్టం ప్రవేశికలో భారతదేశంలో బాధ్యతాయుతమైన పరిపాలన ప్రవేశపెట్టడమే లక్ష్యంగా పేర్కొన్నారు.
ద్విసభా విధానం: భారతదేశంలో మొదటిసారిగా కేంద్ర శాసనసభలో ద్విసభా విధానాన్ని ప్రవేశ పెట్టారు.
ఎ. కౌన్సిల్ ఆఫ్ స్టేట్స్: ఈ సభ ఎగువసభగా పనిచేసింది. ఇందులోని సభ్యుల సంఖ్య 60. వీరి పదవీకాలం 5 సంవత్సరాలు. ఈ సభ అధ్యక్షుడు ఫ్రెడరిక్ వైట్.
బి. లెజిస్లేటివ్ కౌన్సిల్: ఈ కౌన్సిల్ మొత్తం సభ్యుల సంఖ్య స్పీకర్ కాకుండా 144. వీరి పదవీకాలం 3 సంవత్సరాలు. అధ్యక్షుడు విఠల్భాయి పటేల్. ఉపాధ్యక్షుడు సచ్చిదానంద సిన్హా. పైన పేర్కొన్న సభల పదవీకాలం పూర్తికాక ముందే వాటిని రద్దు చేసే అధికారం గవర్నర్ జనరల్కు ఉంటుంది. రాష్ట్రాల్లో శాసనసభల సభ్యుల సంఖ్యను పెంచారు.
అధికారాల విభజన: ప్రభుత్వ పాలనాధికారాలను సూత్రప్రాయంగా కేంద్ర, రాష్ట్ర ప్రభుత్వాల మధ్య విభజన చేశారు.
ఎ. జాతీయ ప్రాముఖ్యం ఉన్న విషయాలు కేంద్రానివి. మొత్తం 47 అంశాలపై కేంద్రానికి అధికారం కల్పించారు.
ఉదా: విదేశీ వ్యవహారాలు, రక్షణ, కరెన్సీ, రైల్వేలుబి. ప్రాంతీయ ప్రాముఖ్యం ఉన్న విషయాలు రాష్ట్ర ప్రభుత్వానివి. మొత్తం 50 అంశాలపై రాష్ట్రాలకు అధికారాలు కల్పించారు..
ఉదా: వ్యవసాయం, నీటిపారుదల, స్థానిక పరిపాలన, రోడ్డు రవాణా.
రాష్ట్రాల్లో ద్వంద్వ ప్రభుత్వం: రాష్ట్రాల్లో ద్వంద్వ ప్రభుత్వాలను ప్రవేశపెట్టారు. అంటే ప్రభుత్వ పాలనా అంశాలను రెండు జాబితాలుగా వర్గీకరించారు.
రిజర్వుడ్ జాబితా(28 అంశాలపై అధికారాలు): ప్రాముఖ్యం కలిగిన అధికారాలు, ఆదాయం కలిగిన భూమిశిస్తు, శాంతిభద్రతలు, న్యాయం తదితర అంశాలు. ఈ జాబితాపై గవర్నర్ నియమించే అధికారులకు అధికారాలు కల్పించారు. వీరు శాసనసభకు ఎలాంటి బాధ్యత వహించరు.
ట్రాన్స్పర్డ్ జాబితా (22 అంశాలపై అధికారాలు): అధికారాలు, ప్రాముఖ్యం లేకుండా కేవలం బాధ్యతలు మాత్రమే కలిగి ఉండే శాఖలు ఈ జాబితాలో చేర్చారు.
ఉదా: స్థానిక స్వపరిపాలన, ఆరోగ్యం, పారిశుద్ధ్యం. ఈ జాబితాపై భారతీయ మంత్రులకు అధికారాలు కల్పించారు. వీరు శాసనసభకు సమష్టిగా బాధ్యత వహించాలి. ద్వంద్వ ప్రభుత్వాన్ని మడ్డీమాన్ కమిటీ సమర్థించింది.
చాంబర్ ఆఫ్ ప్రిన్సెస్ ఏర్పాటు: భారతదేశంలోని స్వదేశీ రాజులతో కూడిన ఒక మండలిని ఏర్పాటు చేశారు. వీరందరూ బ్రిటీష్ ప్రభుత్వానికి అనుకూలంగా ఉండి వారితో స్నేహసహాయ సహకార సంబంధాలను కొనసాగించారు. లండన్లో భారత హై కమిషనర్ అనే పదవిని ఏర్పాటు చేశారు. ఈ చట్టం అమలు తీరును 10 సంవత్సరాల తర్వాత పర్యవేక్షించడానికి ఒక ప్రత్యేక కమిషన్ ఏర్పాటు చేస్తామని పేర్కొన్నారు.
సహాయ నిరాకరణ ఉద్యమం: 1920
1920లో గాంధీ సహాయ నిరాకరణ ఉద్యమం ప్రారంభించారు. 1922లో చౌరీచౌరా హింసాత్మక సంఘటన కారణంగా ఉద్యమాన్ని విరమించారు. 1923లో మోతీలాల్ నెహ్రూ, చిత్తరంజన్దాస్లు స్వరాజ్ పార్టీని స్థాపించారు. దేశంలో బ్రిటీష్ వారు తమ అధికారాన్ని కొనసాగించడానికి కారణం భారతీయులు సహకరించడమే, దీనిని దృష్టిలో పెట్టుకొని భారతీయులు ఏ రూపంలో కూడా బ్రిటీష్ వారికి సహకరించవద్దని గాంధీ పిలుపు ఇచ్చారు.
సైమన్ కమిషన్
మాంటేగ్ ఛెమ్స్ఫర్డ్ సంస్కరణల అమలు తీరును పర్యవేక్షించడానికి 1927లో సర్ జాన్ సైమన్ నేతృత్వంలో ఏడుగురు సభ్యులతో కమిషన్ను ఏర్పాటు చేశారు. అప్పటి బ్రిటీష్ ప్రధాని బాల్ద్విన్. ఇది భారతదేశంలో బ్రిటీష్ పరిపాలన తీరును పరిశీలించడానికి ఏర్పాటైన చట్టబద్ధమైన కమిషన్. 1928లో సైమన్ కమిషన్ భారత్ను సందర్శించింది. ఇదే సంవత్సరం ఫిబ్రవరి 3న బొంబాయి ప్రాంతాన్ని సందర్శించింది. ఈ కమిషన్లో భారతీయులకు ప్రాతినిధ్యం కల్పించకపోవడాన్ని నిరసిస్తూ భారత ప్రజలు సైమన్ గో బ్యాక్ అనే ఉద్యమం నిర్వహించారు. 1930లో సైమన్ కమిషన్ తన నివేదికను లండన్లో బ్రిటీష్ ప్రభుత్వానికి సమర్పించింది.
లాహోర్ సమావేశం 1929
1929లో లాహోర్లో జవహర్లాల్ నెహ్రూ అధ్యక్షతన జరిగిన కాంగ్రెస్ సమావేశం సంపూర్ణ స్వరాజ్య తీర్మానాన్ని ఆమోదించింది. జనవరి 26న స్వాతంత్ర్య దినోత్సవంగా జరపాలని భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ తీర్మానించింది.
శాసనోల్లంఘన ఉద్యమంబ్రిటీష్ ప్రభుత్వ శాసనాలను ఉల్లంఘించాలని ఎందుకంటే అవి భారతీయుల ప్రయోజనాలకు విరుద్ధంగా ఉన్నందున బ్రిటీష్ వారి చట్టాలను భారతీయులు ధిక్కరించాలని కోరుతూ గాంధీ ఈ ఉద్యమానికి పిలుపు ఇచ్చారు. 1930లో గాంధీ ప్రారంభించిన శాసనోల్లంఘన ఉద్యమాన్ని ఉప్పు సత్యాగ్రహం, దండి సత్యాగ్రహం అని కూడా పేర్కొంటారు.
శ్వేతపత్రం: భారత్లో బ్రిటీష్ వారు ప్రవేశపెట్టే చట్టానికి సంబంధించిన వివరాలను 1933లో బ్రిటీష్ ప్రభుత్వం ఏర్పాటు చేసిన లార్డ్ లిన్లిత్గో నేతృత్వంలోని సెలెక్ట్ కమిటీ అధికారికంగా శ్రేతపత్ర రూపంలో ప్రకటించారు. దీని ఆధారంగానే 1935 భారత ప్రభుత్వ చట్టాన్ని ప్రవేశపెట్టారు.
రౌండ్ టేబుల్ సమావేశాలు
సైమన్ కమిషన్ నివేదికలోని అంశాలను చర్చించడం కోసం భారతదేశంలోని అన్ని వర్గాల ప్రజలతో సంప్రదింపులు జరపడానికి బ్రిటీష్ వారు లండన్లో మూడు రౌండ్ టేబుల్ సమావేశాలు నిర్వహించారు. మహాత్మా గాంధీ రెండో రౌండ్ టేబుల్ సమావేశానికి హాజరయ్యారు. ఈ సమావేశానికి ముందు గాంధీ, లార్డ్ ఇర్విన్ మధ్య 1931, మార్చి 5న ఒప్పందం కుదిరింది. దీన్నే ఇర్విన్ ఒప్పందంగా పేర్కొంటారు. ఈ ఒప్పందం పరిపాలనా అంశాలకు సంబంధించి కాదు. శాంతియుత పద్ధతుల్లో శాసనోల్లంఘన ఉద్యమం నిర్వహించడం, బ్రిటీష్ వారు అక్రమ కేసులు, నిర్బంధాలు చేయకుండా ఉండటానికి ఇర్విన్ ఒప్పందం జరిగింది. మూడు రౌండ్ టేబుల్ సమావేశాలకు బి.ఆర్.అంబేద్కర్ హాజరయ్యారు. 1932, ఆగస్టులో నాటి బ్రిటీష్ ప్రధాని అయి న రామ్సే మెక్ డొనాల్డ్ కమ్యూనల్ అవార్డును ప్రకటించారు. 1932లో బలహీన వర్గాలకు రిజర్వేషన్లు కల్పించే అంశంపై ప్రకటించిన కమ్యూనల్ అవార్డుపై అంబేద్కర్, గాంధీల మధ్య పూనా ఒప్పందం కుదిరింది.
మొదటి రౌండ్ టేబుల్ సమావేశం : 1930, నవంబర్ 12 నుంచి 1931, జనవరి 19
రెండో రౌండ్ టేబుల్ సమావేశం: 1931, సెప్టెంబర్ 7 నుంచి 1931, డిసెంబర్ 31
మూడో రౌండ్ టేబుల్ సమావేశం: 1932, నవంబర్ 17 నుంచి 1932, డిసెంబర్ 24
1919 కౌన్సిల్ చట్టాన్ని 1921లో అమలు చేయడం ద్వారా కొన్ని ముఖ్యమైన మార్పులు సంభవించాయి.
1921లో పబ్లిక్ అకౌంట్స్ కమిటీని ఏర్పాటు చేశారు.
పబ్లిక్ సర్వీస్ కమిషన్ ఏర్పాటుపై అధ్యయనం చేసి నివేదిక సమర్పించడం కోసం లీ కమిషన్ ఏర్పాటు చేశారు. ఈ కమిషన్ 1926లో నివేదిక సమర్పించింది. లీ కమిషన్ సూచనను అనుసరించి కేంద్రం, రాష్ట్రాల్లో వేర్వేరుగా పబ్లిక్ సర్వీస్ కమిషన్స్ను ఏర్పాటు చేశారు.
కేంద్ర బడ్జెట్ నుంచి రాష్ట్రాల బడ్జెట్ను వేరు చేశారు.
ఇండియా కౌన్సిల్ ప్రాధాన్యతను తగ్గించారు.
భారత రాజ్య కార్యదర్శి పదవి ప్రాముఖ్యతను తగ్గిస్తూ లండన్లో భారత హైకమిషనర్ను నియమించారు.
రైల్వే బడ్జెట్ను సాధారణ బడ్జెట్ నుంచి వేరు చేశారు.
ఉద్యోగుల ఎంపిక కోసం కేంద్ర, రాష్ట్ర స్థాయిల్లో ప్రత్యేక యంత్రాంగం ఏర్పాటు చేశారు.
ఈ చట్టం కేవలం దేశంలో 2.6 శాతం ప్రజలకు మాత్రమే ఓటుహక్కును కల్పించింది.
