దేశంలో 1,800కి పైగా పార్టీలున్నాయి. అంటే, సగటున ఒక్కో రాష్ట్రం పరిధిలో 59 పార్టీలున్నట్లు! వీటిలో జాతీయ హోదా ఉన్నవి కేవలం ఎనిమిది మాత్రమే. ఇవైనా టెక్నికల్గా ఈసీ కంటిన్యూ చేస్తున్న పార్టీలు. తగినన్ని ఓట్లు, సీట్లు సాధిస్తేనే స్టేటస్ నిలుస్తుంది. వచ్చే మూడు నెలల్లో ఈసీ రివ్యూ చేయబోతోంది. నేషనల్ స్టేటస్ కొన్ని పార్టీలకు ఎగిరిపోవచ్చు. లేదా కొత్త పార్టీలు చేరవచ్చు.
నేషనల్ పార్టీగా రికగ్నిషన్ పొందడానికి అన్ని పార్టీలు ప్రయత్నిస్తాయి. ఎలక్షన్ కమిషన్ (ఈసీ) రూల్స్ ప్రకారం తగినన్ని సీట్లు, లేదా ఓట్లు సాధించుకున్న పార్టీలకు మాత్రమే జాతీయ హోదా లభిస్తుంది. అలాంటివి మనకు ఎనిమిది పార్టీలున్నాయి. అయితే, వీటిలో మూడు పార్టీల భవిష్యత్తు అయోమయంలో పడింది. ఈ గుర్తింపుగల పార్టీల్లో అతి పాతదైన కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (సీపీఐ)తోపాటు తృణమూల్ కాంగ్రెస్ (టీఎంసీ), నేషనలిస్టు కాంగ్రెస్ పార్టీ (ఎన్సీపీ) ఆ హోదాని కోల్పోయే ప్రమాదంలో పడ్డాయి. తృణమూల్ కాంగ్రెస్ పశ్చిమ బెంగాల్లో అధికారంలో ఉండగా, ఎన్సీపీ మహారాష్ట్రలో శరద్ పవార్ నాయకత్వంలో ఉంది. ఈ మూడు పార్టీలు ‘మాకు కొంచెం టైం కావాల’ని ఈసీకి రిక్వెస్ట్ పెట్టుకుని, ప్రస్తుతానికి ఊపిరి పీల్చుకుంటున్నాయి. ఆరు నెలల కిందటి లోక్సభ ఎన్నికల్లో సీపీఐ, టీఎంసీ, ఎన్సీపీలకు తగినన్ని ఓట్లు, సీట్లు రాకపోవడంతో ఈ పరిస్థితి వచ్చింది. మరో రెండు మూడు నెలల్లో జార్ఖండ్ రాష్ట్రానికి, ఢిల్లీ, జమ్మూ కాశ్మీర్ యూటీలకు అసెంబ్లీ ఎన్నికలు రానున్నాయి. అప్పటికీ ఈ పార్టీల పెర్ఫార్మెన్స్ మెరుగ్గా లేకపోతే ఈసీ సమీక్షించి, ఈ మూడు పార్టీలకు రికగ్నిషన్ కొనసాగించాలా, లేక తొలగించాలా అనేది నిర్ణయిస్తుంది.
ఈ ఏడాది చివరలో జార్ఖండ్ అసెంబ్లీ ఎలక్షన్ పూర్తవుతుంది. ఢిల్లీ అసెంబ్లీకి మరో రెండు నెలల్లో ఎన్నికలు జరిగే ఛాన్స్లున్నాయి. కాబట్టి, కనీసం అప్పటిదాకానైనా ఆగాలని సీపీఐ, టీఎంసీ, ఎన్సీపీ కోరాయి. దీంతో వాటి జాతీయ హోదాని రద్దు చేసే ఆదేశాల్ని ఈసీ పక్కనపెట్టిందని, అసెంబ్లీ ఎన్నికలు ముగిశాక ఈ ఇష్యూపై మరోసారి రివ్యూ చేస్తుందని అంటున్నారు. నిజానికి 2014 లోక్సభ ఎన్నికల తర్వాత సీపీఐ, ఎన్సీపీలతోపాటు మాయావతి నాయకత్వంలోని బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ (బీఎస్పీ)కూడా డేంజర్లో పడింది. అయితే, బీఎస్పీ లక్కీగా బయటపడింది గానీ, ఆ ప్లేస్లోకి ఇప్పుడు టీఎంసీ వచ్చింది.
2014లో మారిన రూల్స్
పొలిటికల్ పార్టీలకు జాతీయ గుర్తింపునిచ్చే ప్రాసెస్ కోసం.. 2014 వరకు ఒక్క జనరల్ ఎలక్షన్ రిజల్ట్నే లెక్కలోకి తీసుకునేవారు. 2014 లోక్సభ ఎన్నికల్లో సీపీఐ, ఎన్సీపీ, బీఎస్పీల పనితీరును ఈసీ పరిశీలించి, షోకాజ్ నోటీసులు జారీ చేసింది. ‘ఆ ఎన్నికల్లో మీ మీ పార్టీల పనితీరు రూల్స్కనుగుణంగా లేదు కాబట్టి, నేషనల్ స్టేటస్ని ఎందుకు రద్దు చేయకూడదో వివరణ ఇవ్వండి’ అని ఈసీ ఆ మూడు పార్టీలకు షోకాజ్ నోటీసులు జారీ చేసింది. ఆయా పార్టీలు ఇచ్చిన వివరణలు పరిశీలించాక కాస్త సాఫ్ట్గా ఉండాలని భావించింది. ఆ తర్వాత ఒకే లోక్సభ ఎన్నికలకు బదులుగా, రెండు ఎలక్షన్ల ఫలితాలను రివ్యూ చేయాలని రూల్స్ మార్చారు. కొత్త రూల్స్ వచ్చిన తర్వాత బీఎస్పీ వివిధ రాష్ట్రాల్లో పుంజుకుని ప్రమాదం నుంచి తప్పించుకుంది. కానీ, మిగతా రెండు పార్టీలు (సీపీఐ, ఎన్సీపీ) 2019 ఎన్నికల్లోనూ పుంజుకోలేకపోయాయి. వీటికి టీఎంసీ కూడా జత కలిసింది. రూల్స్ ప్రకారం పొందాల్సిన ఓట్ల శాతాన్ని ఈ మూడు పార్టీలు సాధించలేదు. అలాగే తాము పోటీ చేసిన రాష్ట్రాల్లోనూ ఉనికి చాటుకోలేకపోయాయి. ఎన్సీపీ ఈశాన్య రాష్ట్రాల్లో దెబ్బతింది. 2016లో నేషనల్ పార్టీగా గుర్తింపు పొందిన టీఎంసీ ఇతర రాష్ట్రాల్లో వెనకబడటం పెద్ద మైనస్ అయింది. దీంతో పరిస్థితి మొదటికొచ్చింది.
నేషనల్ స్టేటస్ పొందాలంటే..
జాతీయ పార్టీగా గుర్తింపు పొందాలంటే అయిదు పెరామీటర్లను పరిగణనలోకి తీసుకుంటారు. ఈ అయిదింటిలో దేనినైనా సాధించగలిగితే ఈసీ జాతీయ గుర్తింపును ఇస్తుంది. ఈ అంశాలను ‘ఎన్నికల గుర్తుల కేటాయింపు ఆర్డర్–1968’ ప్రకారం పరిశీలిస్తారు.తాజాగా జనరల్ ఎలక్షన్లోగానీ, అసెంబ్లీ ఎన్నికల్లోగానీ కనీసం 4 రాష్ట్రాల్లో పోటీ చేసి ఉండాలి. చెల్లుబాటైన ఓట్లలో ఆరు శాతం సాధించాలి. ఏదైనా రాష్ట్రం లేదా వివిధ రాష్ట్రాల నుంచి కానీ కనీసం నలుగురు క్యాండిడేట్లు ఎన్నికవ్వాలి. కనీసం 4 రాష్ట్రాల్లో రీజనల్ పార్టీగా గుర్తింపు. లోక్సభలోని మొత్తం సీట్లలో కనీసం మూడు రాష్ట్రాలలో రెండు శాతం ఎంపీలను గెలవాలి. ప్రాంతీయ పార్టీ గుర్తింపు కోసం.. ఈసీ 2013లో జారీ చేసిన నోటిఫికేషన్ ప్రకారం ఒక పొలిటికల్ పార్టీ రాష్ట్ర (ప్రాంతీయ) పార్టీగా గుర్తింపు పొందాలంటే అయిదు అంశాలను పట్టించుకుంటారు. వీటిలో దేనిని సాధించగలిగినా స్టేట్ పార్టీగా రికగ్నిషన్ లభిస్తుంది.అసెంబ్లీ ఎన్నికల్లో చెల్లుబాటైన ఓట్లలో ఆరు శాతం పొందడం, మొత్తం సీట్లలో కనీసం రెండు స్థానాల్లో నెగ్గడం, ఆ రాష్ట్రం వరకు లోక్సభ ఎన్నికల్లో ఆరు శాతం చెల్లుబాటైన ఓట్లు, ఒక సెగ్మెంట్ గెలుచుకోవడం,ఆ రాష్ట్రంలోని ప్రతి 25 లోక్సభ స్థానాలకు ఒకటి గెలవడం, ఆ రాష్ట్ర శాసనసభకు జరిగిన ఎన్నికల్లో 3 శాతం ఓట్లు, లేదా మూడు సీట్లు సాధించడం,
రిజిస్టర్డ్ పార్టీలు
జాతీయ, ప్రాంతీయ పార్టీ గుర్తింపుల్లో ఏ ఒక్కటీ సాధించని పార్టీలను రిజిస్టర్డ్ పార్టీలుగా పరిగణిస్తారు. ఏదైనా ఒక రాష్ట్రంలో కొత్తగా స్థాపించిన పార్టీ ఆ రాష్ట్ర అసెంబ్లీ ఎన్నికల్లో కనీసం పది స్థానాల్లో పోటీ చేయాలి. చిన్న రాష్ట్రాలైనట్లయితే.. 50 కన్నా తక్కువ నియోజకవర్గాలు ఉన్న రాష్ట్రాల్లో కనీసం 5 శాతం సెగ్మెంట్లలో బరిలో దిగాలి. లోక్సభకు సంబంధించి 20 కన్నా తక్కువ సీట్లు ఉంటే కనీసం రెండు చోట్ల పోటీ చేయాలి. అప్పటివరకు వాటికి ప్రాంతీయ పార్టీ రికగ్నిషన్ దక్కదు.
జాతీయ పార్టీ అయితే లాభాలేంటి?
పార్టీకి జాతీయ హోదాతో చాలా లాభాలుంటాయి.లాభాల్లో ముఖ్యమైంది ఎలక్షన్ సింబల్. స్టేట్లో గుర్తింపు పొందిన ప్రాంతీయ పార్టీకి ఆ ఒక్క రాష్ట్రంలోనే పర్మనెంట్ గుర్తు ఉంటుంది. నేషనల్ పార్టీగా గుర్తింపు దక్కితే ఒకే సింబల్తో అన్ని రాష్ట్రాల్లోనూ పోటీ చేయొచ్చు. ఎన్నికల ఫలితాల్ని ప్రభావితం చేయటంలో పార్టీ గుర్తు కీలక పాత్ర పోషిస్తుంది.
నేషనల్ స్టేటస్ వల్ల పార్టీ ఆఫీసుల నిర్మాణానికి తక్కువ రేటుకే జాగాలు పొందొచ్చు. ఎలక్షన్ టైంలో ప్రసార భారతి (దూరదర్శన్, ఆలిండియా రేడియో) ప్రసారాల్లో కొంత సమయాన్ని కేటాయిస్తారు. ఆ స్లాట్లో ఫ్రీగా ప్రచారం చేసుకోవచ్చు.
ఓటర్ల లిస్టు కాపీలను ఉచితంగా పొందొచ్చు.
ఒక పార్టీ ఒక ఎన్నికల్లో జాతీయ పార్టీగా లేదా ప్రాంతీయ పార్టీగా గుర్తింపు పొందినంత మాత్రాన అదే హోదా పర్మనెంట్గా ఉండదు. దీంతో జాతీయ, ప్రాంతీయ పార్టీల సంఖ్య మారుతూ ఉంటుంది. పైన చెప్పిన ఓట్ల శాతాలు, అవి పోటీ చేసిన రాష్ట్రాల్లో గెలుచుకున్న ఎమ్మెల్యేలు, ఎంపీల లెక్కలన్నీ ఈసీ పరిశీలించింది. దాంతో ఈ మూడు పార్టీలకు నేషనల్ స్టేటస్ కొనసాగించే విషయంలో 3 నెలల గడువు ఇచ్చింది. జార్ఖండ్, ఢిల్లీ అసెంబ్లీ ఎన్నికల్లో గనుక పూర్ పెర్ఫార్మెన్స్ ఉన్నట్లయితే వాటికి జాతీయ హోదా తొలగించే అవకాశముందని ఎనలిస్టులు చెబుతున్నారు.
