ట్రేడ్ లావాదేవీలన్నీ అమెరికన్ డాలర్తోనే జరుగుతుంటాయి. మన దేశం మాత్రం ఫారిన్ ఎక్స్చేంజీని బయటకు తీయకుండా రూపాయలతో ఇరాన్ నుంచి ఆయిల్ కొనుక్కుంటోంది. ఈ సదుపాయం ఇండియా–ఇరాన్ల మధ్యనే ఉంది. మన దేశానికి చమురు సప్లయి చేసే దేశాల్లో ఇరాన్ మూడో పెద్ద దేశం. యూకో బ్యాక్ లేదా ఐడీబీఐ ద్వారా ఇండియన్ ఆయిల్ కార్పొరేషన్ (ఐఓసీ), మంగళూరు రిఫైనరీ (ఎంఆర్పీఎల్) చమురు తెచ్చుకుంటున్నాయి. అమెరికా ఫైనాన్షియల్ సిస్టంలో ఆ బ్యాంకులకే గుర్తింపు ఉంది.
ఆ తర్వాత (2018లో) ఇరాన్తో చేసుకున్న న్యూక్లియర్ ఒప్పందం నుంచి అమెరికా తప్పుకుని ఫస్ట్ రౌండ్ ఆంక్షలు విధించింది. ఆ దేశంతో లావాదేవీలు సాగించే దేశాల్నికూడా వదలనని హెచ్చరించింది. దాంతో యూరోపియన్ బ్యాంక్లద్వారా యూరోలలో ఇరాన్కి పేమెంట్ చేసింది ఇండియా. ఇరాన్ మన దేశానికి 60 రోజులపాటు పేమెంట్కి వెసులుబాటు కల్పిస్తుంది. అంటే, జనవరిలో ఆయిల్ ఇచ్చి, మార్చిలో పేమెంట్ తీసుకుంటుంది. మన దగ్గర తీసుకున్న రూపాయలతో ఇరాన్ తిరిగి మన నుంచే ఆహార పదార్థాలను, ఎక్విప్మెంట్ను కొంటుంది. ఇరాన్ కొనేవాటిల్లో గోధుమ, సోయాబీన్, ఇతర కన్స్యూమర్ ఉత్పత్తులు ఉంటాయి. ఇది రెండు దేశాలకు మధ్య కొన్నేళ్లపాటు సాగింది.
పోయినేడాది మరోసారి అమెరికా ఆంక్షల జోలికి వెళ్లింది. అయితే, ఆరు నెలలపాటు వెసులుబాటు కల్పించడంతో ఇరాన్ నుంచి ఆయిల్ అందింది. అయితే, ట్రేడ్ నిబంధనల ప్రకారం కాస్ట్, ఇన్స్యూరెన్స్ అండ్ ఫ్రీట్ (సీఐఎఫ్) పద్ధతిలో ఇండియాకి ఆయిల్ సప్లయి చేయాల్సి వచ్చింది. సీఐఎఫ్ పద్ధతిలో కొనుగోలుదారుకి సరుకును భద్రంగా అప్పగించే వరకు అమ్మినవాళ్లదే పూర్తి బాధ్యత. మధ్యలో డ్యామేజీ జరిగినా, సరుకు గల్లంతయినా, లేక ఓడ మునిగిపోయినా కొన్నవాళ్లకు సంబంధం ఉండదు.
పేమెంట్లకోసం ఇరాన్ తమ పసర్గాడ్ బ్యాంక్ బ్రాంచీని ముంబైలో ప్రారంభించాలనుకుంది. అమెరికా ఇచ్చిన వెసులుబాటు పీరియడ్లోగా ఇరాన్ నుంచి కొనుగోళ్లు ఆపేసి ‘జీరో ట్రేడ్’ సాధించాలి. ఈ వెసులుబాటు ఇరాన్తో దందా సాగించే ఇండియా, చైనా, గ్రీస్, ఇటలీ, తైవాన్, జపాన్, టర్కీ, సౌత్ కొరియాలకు అమెరికా ఇచ్చింది. అయితే, ఎప్పటికప్పుడు పొడిగించడంవల్ల ఇండియా సహా ఎనిమిది దేశాలూ ఇరాన్ నుంచి ఆయిల్ని కొంటూనే ఉన్నాయి. తాజా పరిస్థితుల నేపథ్యంలో ఏమవుతుందోనని ట్రేడ్ వర్గాలు ఆందోళనగా ఉన్నాయి.
