కవర్ స్టోరీ : కొత్త గొంతుకలు

ఒకే విషయాన్ని ఒక మీడియా ఒకలా... ఇంకో మీడియా మరోలా చెప్తుంటుంది. అందులో ఏది నమ్మాలో.. ఏది నమ్మకూడదో తెలియక జనాలు తికమకపడుతుంటారు. ఇప్పుడు మెయిన్‌ స్ట్రీమ్‌ మీడియాకి పోటీగా యూట్యూబ్‌, సోషల్​ మీడియా ఇన్‌ఫ్లుయెన్సర్లు కీలకంగా మారుతున్నారు. కొన్ని లెక్కల ప్రకారం.. జనాలు టీవీ కంటే యూట్యూబ్‌లోనే ఎక్కువ టైం స్పెండ్‌ చేస్తున్నారు. యూట్యూబ్‌ ట్రెండ్‌ అంతలా పెరిగిపోయింది. ఎంతోమందికి ఉపాధిని, ఫేమ్‌ని ఇచ్చిన సోషల్ మీడియా ఇప్పుడు రాజకీయంగా లోకల్​ వర్గాల్లో ప్రభావితం చేసే స్థాయికి ఎదిగింది. కొందరు ఏకంగా దేశమంతా మాట్లాడుకునే సోషల్​ మీడియా స్టార్లుగా మారుతున్నారు. ఈ సారి ఎన్నికల్లో సోషల్ ఇన్​ఫ్లుయెన్సర్​ల ప్రభావం స్పష్టంగా కనిపించింది. 

రాజకీయ నాయకులు ఎలక్షన్స్‌‌లో గెలవాలంటే.. ఒకప్పుడు మీడియా సపోర్ట్‌‌ కోరుకునేవాళ్లు. కానీ.. ఇప్పుడు మీడియాతోపాటు సోషల్‌‌ మీడియా సపోర్ట్‌‌ కోరుకుంటున్నారు. కొందరు నేతలైతే.. మెయిన్‌‌ స్ట్రీమ్‌‌ మీడియా కంటే సోషల్‌‌ మీడియాకే ఎక్కువ ఇంపార్టెన్స్ ఇస్తున్నారు కూడా. అందులోనూ యూట్యూబ్‌‌ ఇన్‌‌ఫ్లుయెన్సర్ల సపోర్ట్‌‌ కోసం ఎక్కువగా ప్రయత్నిస్తున్నారు. పరిస్థితుల్లో ఇంతలా మార్పు రావడానికి కారణం జనాల మీద సోషల్ మీడియా ఎఫెక్ట్‌‌ బాగా ఉండడమే. ఈ మధ్య జరిగిన ఎన్నికల్లో ఇన్‌‌ఫ్లుయెన్సర్లతో తమకు ప్రచారం చేయించుకునేందుకు నాయకులు చేయని ప్రయత్నాలు లేవు. 

పరిస్థితులు మారాయి

కారణాలు ఏవైనా.. కొన్ని జాతీయ మీడియా సంస్థలు కొన్ని విషయాలను ప్రజల ముందుకు తీసుక రాలేకపోతున్నాయి. అందుకే ఇప్పుడు ఆ బాధ్యతను సోషల్‌‌ మీడియా ఇన్​ఫ్లుయెన్సర్లు, ఇండిపెండెంట్‌‌ జర్నలిస్ట్‌‌లు తీసుకుంటున్నారు. వాస్తవానికి ఈ ట్రెండ్‌‌ ఎప్పటినుంచో ఉన్నా.. కొన్నాళ్ల నుంచి దీని ఎఫెక్ట్‌‌ చాలా ఎక్కువగా కనిపిస్తోంది. ఆ ఎఫెక్ట్‌‌ ఈ ఎన్నికల్లో బాగానే పనిచేసింది. అందుకే.. ఈ సారి లోక్‌‌సభ ఎలక్షన్స్‌‌లో ఎగ్జిట్‌‌పోల్స్‌‌ కూడా తారుమారయ్యాయి. అందరూ అనుకున్నది ఒకటైతే.. జరిగింది మరొకటి. 

సోషల్ మీడియా ఎఫెక్ట్‌‌ అంతలా ఉంటుందా? అంటే ఈ సారి ఉందనే చెప్పాలి మరి! ‘ఈ ఎన్నికల్లో కాంగ్రెస్ గెలిస్తే దానికి కారణం ఇన్‌‌ఫ్లుయెన్సర్ ధృవ్ రాఠీ’ అని ఉత్తరప్రదేశ్‌‌కు చెందిన చాలామంది యువకులు చెప్పారు. అంతెందుకు అదే రాష్ట్రానికి చెందిన బీజేపీ యువనేతను అడిగితే.. అతను కూడా యూట్యూబ్‌‌లో జర్నలిస్ట్‌‌ రవీష్‌‌ కుమార్​ వీడియోలను క్రమం తప్పకుండా చూస్తానని చెప్పాడు. ఆశ్చర్యం కలిగించే విషయం ఏంటంటే.. ఉత్తరప్రదేశ్‌‌లోనే కాదు.. దేశవ్యాప్తంగా అన్ని రాష్ట్రాల్లో యువకులతోపాటు మధ్య వయస్కులు కూడా తమకు నచ్చిన ఇన్‌‌ఫ్లుయెన్సర్‌‌‌‌ని ఫాలో అవుతున్నారు. వాళ్లు చెప్పిన మాటలకు కొంతవరకు ప్రభావితం అవుతున్నారు. 

ఈ విషయాన్ని మోదీ కూడా గమనించారు. అందుకే పోలింగ్‌‌కు కొన్ని రోజుల ముందు హర్యానాకు చెందిన సోషల్ మీడియా ఫిట్‌‌నెస్ ఇన్‌‌ఫ్లుయెన్సర్ అంకిత్ బైయన్‌‌పురియాకు ‘స్వచ్ఛతా హి సేవా’  పేరుతో నిర్వహించిన ప్రధానమంత్రి శ్రమదాన కార్యక్రమంలో పాల్గొనే అవకాశం దొరికింది. మోదీ అతనితో కలిసి చేసిన ఒక వీడియోని ‘X’లో పోస్ట్‌‌ చేశారు. ఆ ఇన్‌‌ఫ్లుయెన్సర్‌‌‌‌ తన యూట్యూబ్‌‌ ఛానెల్‌‌లో మోదీని కలిసిన వీడియో పోస్ట్‌‌ చేశాడు. ఆ తర్వాత గేమింగ్‌‌ ఇన్‌‌ఫ్లుయెన్సర్స్‌‌తో ఇండియన్‌‌ గేమర్స్‌‌ మీట్‌‌ నిర్వహించారు. ఎన్నికలకు ముందు బెస్ట్‌‌ ఇన్‌‌ఫ్లుయెన్సర్స్‌‌కి అవార్డ్స్‌‌ కూడా ఇచ్చారు. ఈ విషయాన్ని ఆయా ఇన్‌‌ఫ్లుయెన్సర్లు సోషల్‌‌ మీడియా ఫ్లాట్‌‌ఫామ్స్‌‌లో చెప్పారు. ప్రత్యేకంగా వీడియోలు కూడా చేశారు. అక్కడికి వచ్చిన దాదాపు అందరు ఇన్‌‌ఫ్లుయెన్సర్లు రాజకీయాలతో సంబంధం లేనివాళ్లే. అంటే.. రాజకీయాల మీద కంటెంట్‌‌ చేయనివాళ్లే. వాళ్ల వీడియోలు చూసేవాళ్లు కూడా ఎక్కువగా రాజకీయాల మీద పెద్దగా ఆసక్తి చూపించని వాళ్లే. అలాంటివాళ్ల ఓట్లను రాబట్టుకునే ఉద్దేశంతోనే మోదీ అలాంటివి చేశారని అనుకున్నారు.  

గతంలోనూ బీజేపీ సోషల్ మీడియాను బాగా ఉపయోగించుకుంది. ముఖ్యంగా 2014 ఎన్నికల్లో సోషల్‌‌ మీడియా ఎఫెక్ట్‌‌ చాలా ఉంది. మోదీ గెలుపుకు అది కూడా ప్రధాన కారణం. అదేవిధంగా ఈసారి బీజేపీకి ఆశించిన సక్సెస్‌‌ రాకపోవడానికి కూడా అదే సోషల్‌‌ మీడియా ఒక బలమైన అంశంగా పనిచేసింది. 

ఇదే తొలిసారి 

మన దేశంలో ఇంటర్నెట్ వాడేవాళ్లు 800 మిలియన్లకు పైగా ఉన్నారు. ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద ఇన్‌‌స్టాగ్రామ్, యూట్యూబ్‌‌ యూజర్‌‌‌‌ బేస్‌‌ మన దగ్గరే ఉంది. మన దేశంలో18–29 సంవత్సరాల మధ్య వయసు ఉన్నవాళ్లే ఎక్కువ. వాళ్లంతా సోషల్‌‌ మీడియాను ఎక్కువగా వాడుతుంటారు. కాబట్టి ఏదైనా కొత్త విషయం తెలుసుకోవాలంటే ముందుగా యూట్యూబ్‌‌, గూగుల్‌‌ లాంటి వాటిలో సెర్చ్​ చేస్తుంటారు. ఆ అలవాటే ఇప్పుడు ఎలక్షన్స్‌‌లో కీలక పాత్ర పోషిస్తోంది. అందుకే రాజకీయ నాయకులను ప్రమోట్ చేయడం లేదా వాళ్ల మీద వ్యతిరేక ప్రచారం ఎక్కువగా సోషల్‌‌ మీడియాలోనే జరుగుతోంది.

ఆ ఎఫెక్ట్‌‌ ఆ కంటెంట్ చూస్తున్న యువత మీద పడుతోంది. ఇండియాలో ఎన్నికల మీద సోషల్ మీడియా ఇంతలా ఎఫెక్ట్‌‌ చూపించడం ఇదే మొదటిసారి. కొందరు ఇన్‌‌ఫ్లుయెన్సర్లు కొన్ని పార్టీలకు వ్యతిరేకంగా... మరికొన్ని పార్టీలకు ప్రోగా మాట్లాడినా.. మీడియా చెప్పలేని విషయాలను మాత్రం ప్రజల ముందుకు తీసుకురాగలిగారు. 

ఎఫెక్టివ్‌‌గా.. 

ధృవ్ రాఠీతోపాటు చాలామంది ఇన్‌‌ఫ్లుయెన్సర్లు ఎన్నికలకు ముందు ఎన్నో నిద్రలేని రాత్రులు గడిపారు. కొందరు డబ్బుల కోసం.. మరికొందరు తాము నమ్మినదాన్ని జనాలకు చెప్పడం కోసం పనిచేశారు. వాళ్ల పనికి తగ్గట్టే ఏప్రిల్‌‌లో చాలామంది ఇన్‌‌ఫ్లుయెన్సర్లకు సబ్‌‌స్క్రయిబర్ల సంఖ్య విపరీతంగా పెరిగింది. అనలిటిక్స్ సంస్థ సోషల్ బ్లేడ్ డాటా ప్రకారం... ధృవ్‌‌ రాఠీ ఛానెల్‌‌కు ఒక్క ఏప్రిల్‌‌ నెలలోనే 2.5 మిలియన్ల మంది సబ్‌‌స్క్రయిబర్లు వచ్చారు. కొంతమందికి ఏండ్ల తరబడి కష్టపడినా రాని గుర్తింపు ఇది. టెలివిజన్ జర్నలిస్టులుగా పనిచేసి డిజిటల్ న్యూస్ ఇన్‌‌ఫ్లుయెన్సర్లుగా మారిన రవీష్ కుమార్

అభిసార్ శర్మ లాంటి వాళ్లకు కూడా జనవరి నుండి ఫాలోయింగ్‌‌ బాగా పెరిగింది. వీళ్లంతా యూట్యూబ్‌‌లో పొలిటికల్‌‌ కంటెంట్‌‌ను క్రియేట్‌‌ చేసేవాళ్లే. వాళ్ల ఛానెళ్లలో పెట్టే వీడియోలకు వ్యూస్ విపరీతంగా పెరిగాయి. రవీష్‌‌ ఛానెల్‌‌కు-175 శాతం, అభిసార్‌‌‌‌కు115శాతం వ్యూస్‌‌ పెరిగినట్టు సోషల్ బ్లేడ్ డాటా తెలిపింది. వీళ్లకే కాదు.. పొలిటికల్‌‌ కంటెంట్‌‌ చేసే చాలామంది యూట్యూబర్లకు సబ్‌‌స్క్రయిబర్స్ పెరిగారు. 

అంతా యూట్యూబ్‌‌

ఒకప్పుడు వాట్సాప్‌‌ ఫార్వర్డ్ మెసేజ్‌‌ల ద్వారా ఎన్నికల ప్రచారం జరిగేది. కానీ.. ఇప్పుడు ట్రెండ్‌‌ మారింది. ఈసారి యూట్యూబ్‌‌లోనే ఎక్కువ ప్రచారం జరిగింది. యూట్యూబ్‌‌కు ఇండియాలో 500 మిలియన్లకు పైగా యాక్టివ్‌‌ యూజర్స్ ఉన్నారు. అందుకే వాళ్లను ఆకర్షించేందుకు యూట్యూబ్‌‌లో గవర్నమెంట్‌‌ని విమర్శించేవాళ్లు, అసమ్మతివాదులతో పాటు రాజకీయ పార్టీలు వీడియోలు పోస్ట్ చేయడం మొదలుపెట్టాయి. చాలామంది నాయకులు పాడ్‌‌కాస్ట్‌‌ల కోసం డిజిటల్ ఇన్‌‌ఫ్లుయెన్సర్లతో కలిసి లైవ్ స్ట్రీమ్‌‌లు, ర్యాలీ వీడియోలు, ఇంటర్వ్యూలు చేశారు. 

2023లో రాఘవ్ చద్దా (ఆప్), శివరాజ్ సింగ్ చౌహాన్ (బీజేపీ) లాంటి అనేకమంది రాజకీయ నాయకుల యూట్యూబ్ ఛానెళ్ల సబ్‌‌స్క్రయిబర్లు రెండు నుండి నాలుగు రెట్లు పెరిగినట్లు రెస్ట్ ఆఫ్ వరల్డ్ నివేదికలో చెప్పారు. ఆప్‌‌ యూట్యూబ్ ఛానెల్‌‌కు 6.95 మిలియన్ల మంది, అధికార బీజేపీకి 6.04 మిలియన్ల మంది, కాంగ్రెస్‌‌కు 5.19 మిలియన్ల మంది సబ్​స్క్రయిబర్లు ఉన్నారు. 2019లో పార్టీలు ప్రధానంగా డిజిటల్ మెసేజింగ్ కోసం వాట్సప్‌‌ని వాడుకున్నాయి.  ఒక ప్రధాన పార్టీ రెండు లక్షల కంటే ఎక్కువ వాట్సాప్‌‌ గ్రూప్‌‌లను క్రియేట్‌‌ చేసింది.

కానీ.. ఇప్పుడు యూట్యూబ్‌‌లో వీడియోలు క్రియేట్‌‌ చేయడంపై  దృష్టి సారించాయి. ప్రతి సాధారణ ఎన్నికల టైంలో ఏదో ఒక ట్రెండ్‌‌ ఉంటుంది. 2014లో ఫేస్‌‌బుక్ పొలిటికల్‌‌ యాక్టివిటీకి కేంద్రంగా ఉంది. 2019లో ఫేస్‌‌బుక్ నుండి వాట్సాప్.. ఇప్పుడు యూట్యూబ్‌‌కి మారడానికి ప్రజల ఇంటర్నెట్ అలవాట్లలో వచ్చిన మార్పులే కారణం.  

అడ్వర్టైజ్​మెంట్​ల ఖర్చు

యూట్యూబ్‌‌ ట్రెండ్‌‌ ఇంతలా పెరుగుతుండడం వల్లే రాజకీయ పార్టీలు యూట్యూబ్‌‌లో అడ్వర్జైజ్​మెంట్స్​ ఇవ్వడం మొదలుపెట్టాయి. ఫిబ్రవరి 5– మే 4 మధ్య బీజేపీ, కాంగ్రెస్ రెండు పార్టీలు యాడ్స్‌‌ కోసం భారీగా ఖర్చు చేశాయి. గూగుల్‌‌ యాడ్స్‌‌ కోసం ముఖ్యంగా వీడియో కంటెంట్ కోసం 50.4 కోట్ల రూపాయలు  ఖర్చు చేసింది. మెటా యాడ్స్‌‌ కోసం చేసిన ఖర్చు కంటే ఇది మూడు రెట్లు ఎక్కువ. అన్ని ఫార్మాట్లలో మెటా కోసం15.4 కోట్లు మాత్రమే ఖర్చు చేసింది. కాంగ్రెస్ గూగుల్‌‌ యాడ్స్‌‌ కోసం 24.5 కోట్లు ఖర్చు చేస్తే.. మెటాలో యాడ్స్‌‌ కోసం 8.1 కోట్ల రూపాయలు ఖర్చు చేసింది. ఇక లోకల్‌‌ లీడర్స్‌‌, పార్టీలు ఇన్‌‌ఫ్లుయెన్సర్లతో పెయిడ్‌‌ ప్రమోషన్స్‌‌కు అయితే లెక్కేలేదు. 

టీవీ జర్నలిస్ట్‌‌ల స్థానంలో.. 

టీవీ జర్నలిస్ట్‌‌ల స్థానాన్ని సోషల్‌‌ మీడియా ఇన్‌‌ఫ్లుయెన్సర్లు ఆక్రమించేస్తున్నారు. 2023లో గ్లోబల్ ఫ్యాక్ట్ చేసిన రీసెర్చ్ రిపోర్టులో ఎక్కువమంది ఇండియన్స్ వార్తల విషయంలో యూట్యూబ్, వాట్సాప్‌‌లనే ఎక్కువ నమ్ముతున్నారని తేలింది. అంటే.. టీవీ జర్నలిస్టుల స్థానాన్ని యూట్యూబ్‌‌లో న్యూస్‌‌ ఛానెల్స్‌‌ నడిపే ఇండిపెండెంట్‌‌ జర్నలిస్టులు మెల్లగా ఆక్రమిస్తున్నారు. జర్నలిస్ట్ రవీష్ కుమార్ ఈ విషయం గురించి మాట్లాడుతూ.. ‘‘మన దేశంలో చాలామంది మంచి జర్నలిస్టులు ఉన్నారు. కానీ.. బాధ్యత లేని జర్నలిస్ట్‌‌లు వాళ్ల కంటే ఎక్కువ మంది ఉన్నారు. అందుకే వార్తలు, విశ్లేషణలు తెలుసుకోవడానికి జనాలు ఆల్టర్నేట్‌‌ఛానెల్స్​ వెతుకుతున్నారు. అందులో భాగంగానే యూట్యూబ్‌‌కి వెళ్తున్నారు.

అయితే జనాలకు యూట్యూబ్‌‌ మీద కూడా పూర్తి నమ్మకం ఉందని చెప్పడం సరికాదు. ఇది ఇప్పటికీ బఫరింగ్ స్టేజ్​లోనే ఉంది. యూట్యూబ్‌‌లో కూడా చాలా సవాళ్లు ఉన్నాయి. చాలామంది వాళ్ల విశ్లేషణలో ఊహాగానాలు చెప్తుంటారు. భాష కూడా సరిగ్గా ఉండదు. ఇది ప్రత్యామ్నాయ జర్నలిస్టిక్ ప్లాట్‌‌ఫామ్‌‌గా కనిపించినప్పటికీ ఇంకా ప్రారంభ దశలోనే ఉంది. పూర్తిగా డెవలప్‌‌ కావడానికి చాలా టైం పడుతుంది. కానీ.. వార్తలు తెలుసుకోవాలి అనుకునేవాళ్లలో ఎక్కువమంది గూగుల్ సెర్చ్ కంటే ఎక్కువగా యూట్యూబ్‌‌ను ఆశ్రయిస్తున్నారని అధ్యయనాలు చెప్తున్నాయి” అన్నారు. 

ధృవ్‌‌ రాఠీ

ఈ ఎన్నికల్లో బాగా పాపులర్‌‌‌‌ అయిన పేరు ఈయనది. నిజానికి ధృవ్‌‌ తన ఛానెల్‌‌లో సబ్జెక్ట్​ అకడమిక్​ అంశాలను మాట్లాడుతుంటాడు. కొద్ది నెలల ముందే పొలిటికల్​ కంటెంట్​కి మారాడు. చండీగఢ్​ మేయర్​ ఎన్నికలలో అక్రమాలను చూసి ఈ ధోరణిని అడ్డుకోవడానికే పొలిటికల్​ వీడియోలు చేస్తున్నట్టు చెప్పాడు. ఎలక్షన్​ కాగానే  రెగ్యులర్​ కంటెంట్​ చేస్తాను అన్నాడు. ధృవ్ పెట్టే వీడియోలు క్షిపణుల్లా పనిచేశాయి.

అతని వీడియోల ఇంపాక్ట్‌‌ ఈ ఎన్నికల్లో చాలానే కనిపించింది. కొన్ని రోజుల నుంచి ప్రధాని నరేంద్ర మోదీకి వ్యతిరేకంగా వీడియోలు చేస్తున్నాడు. ఆ వీడియోలకు విపరీతంగా వ్యూస్‌‌ వస్తున్నాయి. ధృవ్​ ఛానెల్‌‌కు ప్రస్తుతం 21 మిలియన్లకు పైగా సబ్‌‌స్క్రయిబర్స్ ఉన్నారు. అతని వీడియోలకు మిలియన్ల వ్యూస్‌‌ వస్తుంటాయి. అందుకే కొందరు నాయకులు కూడా అతని గురించి ప్రస్తావించారు. అంటే.. ఆ ఇంపాక్ట్‌‌ ఎలా ఉందో అర్థం చేసుకోవచ్చు. అయినా.. ధృవ్‌‌ ఎక్కడా తగ్గలేదు. 

ప్రభావం ఇలా... 

సోషల్ మీడియాని ఎక్కువగా యువతే నమ్ముతోంది. ఒకప్పుడు మోదీకి యువతే ప్రధాన బలంగా ఉండేది. కానీ.. ఇప్పుడు పరిస్థితుల్లో చాలా మార్పు వచ్చింది. దీనికి ఒక విధంగా సోషల్‌‌ మీడియానే కారణం. ఉదాహరణకు.. ఉత్తరప్రదేశ్‌‌లోని బారాబంకీలో ఈ మార్పు స్పష్టంగా కనిపిస్తోంది. అక్కడ 2019లో జరిగిన పార్లమెంటరీ ఎన్నికల్లో బీజేపీ గెలిచింది. అప్పుడు యువత బీజేపీకి అండగా నిలిచింది. కానీ.. 2022లో జరిగిన రాష్ట్ర ఎన్నికల్లో అదే పార్లమెంటరీ నియోజకవర్గంలోని ఐదు అసెంబ్లీ నియోజకవర్గాల్లో మూడింటిని బీజేపీ కోల్పోయింది. సోషల్ మీడియాలో వచ్చిన కథనాల వల్ల యువత బీజేపీకి దూరం కావడమే అక్కడ బీజేపీ ఓటమికి కారణమట!

డబ్బులిచ్చి మరీ...

కొన్నేండ్ల క్రితం ‘ఇన్‌‌ఫ్లుయెన్సర్’ అనే పదానికి అర్థమే వేరు. అసలు ఆ పేరు పెద్దగా వినిపించేదే కాదు. కానీ.. ఇప్పుడు అది ఒక వృత్తిలా మారిపోయింది. ఒకప్పుడు యువకులు పాకెట్‌‌ మనీ కోసం ఏవో వీడియోలు చేసేవాళ్లు. ఇప్పుడు వాళ్లే లక్షల్లో సంపాదిస్తున్నారు. కొంతమంది ఇన్‌‌ఫ్లుయెన్సర్లు పార్టీలకు, నాయకులకు వ్యతిరేకంగా, అనుకూలంగా వీడియోలు చేయడం రెగ్యులర్‌‌‌‌గా చూస్తూనే ఉంటాం. అలాంటి ఇన్‌‌ఫ్లుయెన్సర్లు చాలామంది ఆ వీడియోల్లో చెప్పేవన్నీ వాళ్ల ఉద్దేశాలు కావు. ఒక స్టడీ ప్రకారం.. యూట్యూబ్‌‌లో దాదాపు 85 శాతం మంది ఇన్‌‌ఫ్లుయెన్సర్లు డబ్బులు తీసుకుని పార్టీలు, రాజకీయ నాయకులను ప్రమోట్‌‌ చేస్తున్నారు. ఇలా రాజకీయ, ప్రొడక్ట్స్‌‌ ప్రమోషన్స్ చేసే ఇన్‌‌ఫ్లుయెన్సర్లను నాలుగు రకాలుగా విభజించారు. 

నానో: పది వేలలోపు మంది ఫాలోవర్స్ ఉండే వాళ్లను ‘నానో ఇన్‌‌ఫ్లుయెన్సర్లు’ అంటారు. ఇలాంటి ఇన్‌‌ఫ్లుయెన్సర్లు తక్కువ డబ్బులు తీసుకుని ప్రమోషన్స్ చేస్తుంటారు. చిన్న, మధ్య తరహా వ్యాపారులు వీళ్లతో ప్రమోషన్స్ చేయించుకుంటారు. 

మైక్రో : పదివేల నుంచి -లక్ష మంది లోపు ఫాలోవర్స్ ఉంటే వాళ్లను మైక్రో ఇన్‌‌ఫ్లుయెన్సర్లు అంటారు. ఇలాంటి వాళ్లు ఎక్కువగా బ్రాండ్‌‌ ప్రమోషన్స్ చేస్తుంటారు. 

మ్యాక్రో: లక్ష నుంచి పది లక్షల మంది ఫాలోవర్స్ ఉంటే వాళ్లను మ్యాక్రో ఇన్‌‌ఫ్లుయెన్సర్లు అంటారు. వీళ్లు పెద్ద పెద్ద బ్రాండ్స్‌‌కి ప్రమోషన్లు చేస్తుంటారు. వీళ్లలో చాలామందికి ప్రత్యేకంగా వెబ్‌‌సైట్లు లేదా పాడ్‌‌కాస్ట్ లాంటి అదనపు ప్లాట్‌‌ఫామ్స్ ఉంటాయి.

మెగా : పది లక్షల కంటే ఎక్కువమంది ఫాలోవర్స్ ఉంటే వాళ్లను మెగా ఇన్‌‌ఫ్లుయెన్స్‌‌ర్లు అంటారు. వీళ్లు భారీ బడ్జెట్‌‌ ప్రమోషన్లు చేస్తుంటారు. ఎన్నికల ప్రమోషన్లు కూడా ఎక్కువగా ఇలాంటి వాళ్లతోనే చేయించుకుంటారు నాయకులు. ఇలాంటివాళ్లు ప్రొడక్ట్‌‌ లాంచింగ్‌‌ ఈవెంట్లకు ఎక్కువగా వెళ్తుంటారు.
సోషల్ మీడియా ఇన్‌‌ఫ్లుయెన్సర్లు పొలిటికల్ మార్కెటింగ్ కథనాలను క్రియేట్‌‌ చేస్తూ.. తమకు నచ్చిన లేదా తమకు డబ్బులు ఇచ్చిన లీడర్లను ప్రమోట్ చేస్తుంటారు. రాజకీయ పార్టీలు తమ ప్రచార లక్ష్యాలు,  బడ్జెట్‌‌ ఆధారంగా ప్రమోషన్స్ కోసం ఇన్‌‌ఫ్లుయెన్సర్లను ఎంపిక చేసుకుంటారు.

నానో, మైక్రో-ఇన్‌‌ఫ్లుయెన్సర్లు స్థానిక కమ్యూనిటీలతో ఎక్కువగా కనెక్ట్ అవుతారు. మ్యాక్రో, మెగా ఇన్‌‌ఫ్లుయెన్సర్లు పరిధి కాస్త ఎక్కువ. అయితే... ఈ ఎన్నికల టైంలో మాత్రం సోషల్ మీడియా ఇన్‌‌ఫ్లుయెన్సర్లకు డిమాండ్ బాగా పెరిగింది. దాదాపు అన్ని పార్టీలు ఏదో ఒక రకంగా ఇన్‌‌ఫ్లుయెన్సర్ల సాయం తీసుకున్నాయి. 

*   *   *

లెగసీ వర్సెస్​ సోషల్​ మీడియా

రవీష్​ కుమార్​ సీనియర్​ జర్నలిస్ట్​. నలభై తొమ్మిదేండ్ల ఈయన హిందీ జర్నలిజంలో బాగా పేరున్న వ్యక్తి. రామన్​ మెగసెసే అవార్డు గ్రహీత. ఇండియా టుడే, ఎన్​డిటీవీల్లో పనిచేశారు. నవంబర్​, 2022లో ఎన్​డిటీవీ కంపెనీ మరొకరి చేతుల్లోకి వెళ్లడంతో రవీష్​ సంస్థను వదిలిపెట్టాడు. సొంతంగా యూట్యూబ్​ న్యూస్​ ఛానెల్​ మొదలుపెట్టాడు. ప్రస్తుతం మెయిన్​స్ట్రీమ్​ మీడియా పరిస్థితి గురించి ఒక ఇంటర్వ్యూలో “ఒక హౌసింగ్ సొసైటీలో భవనాలు శిథిలం అయ్యే పరిస్థితి వచ్చిందనుకోండి. అప్పుడు ఏం చేస్తారు? మంచి ఆప్షన్​ చూసుకుని అక్కడినుంచి బయటపడే ప్రయత్నం చేస్తారు. అచ్చం అలానే మెయిన్​స్ట్రీమ్​ మీడియాలో పనిచేస్తున్న వాళ్లలో కూడా ఆల్టర్నేటివ్స్​ వెతుక్కుని బయటకు వెళ్లిపోయే వాళ్ల సంఖ్య బాగా పెరిగింది.

గత కొన్నేండ్లుగా పలు రకాల జర్నలిజం, ఆల్టర్నేటివ్​ ప్లాట్​ఫామ్స్​ మధ్య వ్యత్యాసాలు చోటుచేసుకున్నాయి. వాటి ప్రభావం ఎలా ఉందంటే... ఎక్కడో గ్రామాల్లో ఓ మారుమూల ప్రాంతం నుంచి పెద్ద నగరాల ఇళ్లలోని డ్రాయింగ్​ రూమ్స్​ వరకు మన చుట్టూ జరుగుతున్న అనేకరకాల ఇష్యూస్​ను యూట్యూబ్​ ఛానెల్స్​లో ఒక్కో విషయాన్ని వివరంగా చెప్తూ​ చాలా బాగా చూపిస్తున్నారు. ఆ ప్రభావంఈ ఎన్నికల మీద ఉంటుంది.  నిజానికి ఈ విషయాన్ని మనం డాక్యుమెంటరీలు లేదా పాట రూపంలో  రికార్డ్​ చేయాలి” అంటున్న ఈ సీనియర్​ జర్నలిస్ట్​ నడుపుతున్న యూట్యూబ్​ న్యూస్​ ఛానెల్​కు కోటికి పైగా సబ్​స్క్రయిబర్లు ఉన్నారు​. 
మెయిన్​స్ట్రీమ్​ మీడియా గురించి మాట్లాడుతూ...

‘‘చాలా వరకు టెలివిజన్​లో వార్తలు చూడడం మానేశారు. ఆల్టర్నేటివ్​ మీడియా వెతుక్కుంటున్నారు. దానివల్ల కలిగే లాభ నష్టాల గురించి నేను మాట్లాడను. కానీ ఆల్టర్నేటివ్​ మీడియా అనేది పనిచేయడం మొదలుపెట్టింది. ఉదాహరణకి ఎలక్టోరల్​ బాండ్స్ విషయాన్నే తీసుకుంటే.. దానికి సంబంధించి ఎక్కువగా మాట్లాడింది ఆల్టర్నేటివ్​ మీడియానే. మెయిన్​స్ట్రీమ్​ మీడియాలో ఇప్పుడు ఉన్న పరిస్థితుల్లో ఇప్పుడిప్పుడే జర్నలిజంలోకి అడుగుపెడుతున్న ఈ తరం జర్నలిస్ట్​లను చూస్తుంటే మనసుకు బాధగా అనిపిస్తుంది. చాలామంది సీనియర్​ జర్నలిస్ట్​లు ఈ ప్రొఫెషన్​ను విమర్శిస్తున్నారు. కనీసం అలా అయినా కొన్ని  విషయాలు రికార్డు అవుతాయి. ఈ ప్రొఫెషన్​ మీద ఉన్న ముసుగును తొలగించే టైం వచ్చింది. దీనివల్ల మంచే జరుగుతుందని అనిపిస్తుంది నాకు.

రవీష్​ మాట్లాడుతూ ‘‘లెగసీ మీడియా అంటే ఎడిటర్​, న్యూస్​ పబ్లిష్​ అయ్యేకంటే ముందు నిజానిజాలు నిర్ధారణ చేసేవాళ్లు(ఫ్యాక్ట్​ చెకర్స్​) ఉంటారు. ఈ ప్రాసెస్​ వల్ల చెప్పే సమాచారంలో అబద్ధాలు, అపోహలు ఉండవు. అదే సోషల్​ మీడియా ప్లాట్​ఫామ్​కి వస్తే లెగసీ మీడియాలో ఉన్న ఎడిటోరియల్​ కంట్రోల్​ అనేది ఉండదు. నా వరకు నేను లెగసీ మీడియా ద్వారా చాలా నేర్చుకున్నా. అలాగని జర్నలిస్ట్​లకు అబద్ధమైన ఆశలు కల్పించడం లేదు. నేటి తరం మనుషులకు ఆ జర్నలిజం గురించి తెలియాలి. టెలివిజన్​లో పనిచేసినప్పుడు నేనెప్పుడూ దాని గురించే హైలైట్​ చేసేవాడ్ని” అని చెప్పాడు.

 నవంబర్​ 2022లో తన యూట్యూబ్​ హ్యాండిల్​ ద్వారా ఎన్​డీటీవీకి రిజైన్​ చేసిన విషయం చెప్పాడు రవీష్​. ఆ రోజున ఆ ఛానెల్​కు ఒక మిలియన్​ సబ్​స్క్రయిబర్లు ఉన్నారు. ఈ రోజున అదే యూట్యూబ్​ చానెల్​కు 9.6 మిలియన్లకి పైగా సబ్​స్క్రయిబర్లు ఉన్నారు. 

వార్తల వ్యాక్యూమ్!​

పవర్​, టెలికాం, సాఫ్ట్​వేర్​ రంగాల్లో ఇంజినీర్​ ప్రబీర్​ పురకాయస్థ. ఢిల్లీ సైన్స్​ ఫోరమ్​ ఫౌండర్​. 2009లో మొదలుపెట్టిన న్యూస్​క్లిక్​.ఇన్​ వెబ్​సైట్​కు ఎడిటర్​. న్యూస్​క్లిక్​ అనేది ఇండిపెండెంట్​ మీడియా ఆర్గనైజేషన్. న్యూస్​ వెబ్​సైట్​ ద్వారా ప్రపంచం నలుమూలలా జరుగుతున్న ముఖ్యమైన విషయాలను విశ్లేషణాత్మకంగా రాస్తారు.  చెప్పాలంటే మెయిన్​స్ట్రీమ్​ మీడియా మిస్​ చేస్తున్న విషయాలను వీళ్లు చెప్తారు. ప్రబీర్​ను ఢిల్లీ స్పెషల్​ సెల్​ పోలీసులు 2023 అక్టోబర్​ 3వ తేదీన ఉదయం ఆరున్నరగంటలకు అరెస్ట్​ చేశారు.

కారణం చట్టవ్యతిరేక కార్యక్రమాలు చేస్తున్నాడని. ఆగస్ట్​ 2020న ఐపీసీ సెక్షన్స్​ 406, 420, 120బీ కింద ఎఫ్​ఐఆర్​ రిజిస్టర్​ చేశారు. విదేశీ నిధులు దాదాపు తొమ్మిదిన్నర కోట్లకు పైగా అందాయనేది ఆరోపణ. చైనాకు అనుకూలంగా వార్తలు రాసేందుకు నిధులు అందుతున్నాయనేది కూడా ఆ ఆరోపణల్లో ఒకటి. దీని ప్రధాన కార్యాలయం న్యూ ఢిల్లీలో, ఒక బ్రాంచ్​ ముంబయిలో ఉంది. అప్పుడు అరెస్ట్​ అయిన ప్రబీర్​ కేసు కొట్టేయడంతో ఈ మధ్యనే విడుదలయ్యాడు.

ఇవేకాకుండా పౌరుష్​ శర్మ యూట్యూబ్​ ఛానెల్​లో ​ న్యూస్​+సెటైర్ కలిపి ఉంటుంది.1.35 మిలియన్ల సబ్​స్క్రయిబర్లు ఉన్న ఈ ఛానెల్​లో దాదాపు1.1కె వీడియోలు పెట్టాడు. పాలిటిక్స్​, కరెంట్​ ఎఫైర్స్​, సోషల్ ఇష్యూస్​ గురించి మాట్లాడుతుంటాడు.
అన్​ఫిల్లర్డ్​ బై సమ్​దిష్​ భాటియా యూట్యూబ్​ ఛానెల్​లో పొలిటీషియన్లు, సెలబ్రిటీల ఇంటర్వ్యూలు, ఎలక్షన్​ ర్యాలీలు... ఇలా ఏ అంశం తీసుకున్నా గ్రౌండ్​ రిపోర్టింగ్​తో ఉంటాయి. సమ్​దిష్​తో పాటు కలిసి పనిచేసిన మరో ముగ్గురు ఉద్యోగులు చేస్తున్న ఉద్యోగాన్ని వదిలేసి ఈ ఛానెల్​  మొదలుపెట్టారు. కంటెంట్​ విషయంలో రాజీ పడేదే లేదు అంటున్న ఈ ఛానెల్​కు 1.66 మిలియన్ల సబ్​స్క్రయిబర్లు ఉన్నారు. పొలిటికల్​ లైన్​ లేకుండా ఉన్నది ఉన్నట్టుగా ప్రజెంట్​ చేస్తాడు. అందుకే అతనికి ఆదరణ బాగా పెరుగుతోంది. 

న్యూస్​ లాండ్రీ .. అచ్చ తెలుగులో అనువదిస్తే ‘వార్తల చాకిరేవు’. అంటే వార్తల్లో నిజానిజాలను ఉతికి ఆరేస్తారన్నమాట! ఇది ఇండియాలో సబ్​స్క్రిప్షన్​లతో నడుస్తున్న​ మొట్టమొదటి వెబ్​సైట్​. దీనిలాగానే ‘ది వైర్​, ది క్వింట్​, ది ప్రింట్​, స్క్రోల్​.ఇన్​’లు ఉన్నాయి. అయితే న్యూస్​ లాండ్రీ మాత్రం కేవలం సబ్​స్క్రిప్షన్​ మీదనే ఆధారపడి పనిచేస్తుంది. అంతేకానీ డొనేషన్స్​ లేదా అడ్వర్టైజ్​మెంట్స్​ మీద ఆదాయం కోసం ఆధారపడదు. పాఠకుల సపోర్ట్​తో నడిచే న్యూస్​లాండ్రీ ఇండిపెండెంట్​ న్యూస్​ మీడియా కంపెనీ. ‘కార్పొరేట్​, ప్రభుత్వం ఆసక్తులతో నడిచే ఈ ఇండస్ట్రీలో మేము ఇండిపెండెంట్​ న్యూస్​ మోడల్​గా ఉందామనుకున్నాం.

అడ్వర్టైజ్​మెంట్స్​తో సంబంధం లేకుండా, వార్తల మీద మాత్రమే ఫోకస్​ చేసి , వార్తల్లో వచ్చే హెడ్​లైన్స్​ వెనక ఉండే స్టోరీలను బాగా రీసెర్చి చేసి వాటి వెనక ఉన్న అసలు స్టోరీని చెప్తాం. మీడియా క్రిటిక్​, రిపోర్టేజ్​, పాడ్​కాస్ట్స్​, డాక్యుమెంటరీస్​​, కామిక్స్​, యానిమేషన్​లతో చెప్పే ఆ స్టోరీల్లో ఎప్పటికప్పుడు లేటెస్ట్​ సమాచారం ఉంటుంది. న్యూస్​నే ఇన్నొవేటివ్​, ఎంగేజింగ్​ ఫార్మాట్స్​లో చెప్పడం మా కీ టెక్నిక్​’ అంటున్నారు కో– ఫౌండర్​, మేనేజింగ్​ డైరెక్టర్​ మనీష. న్యూస్​లాండ్రీని 2012లో మొదలుపెట్టారు.

*   *   *

ది దేశ్​భక్త్

ఆకాశ్​ బెనర్జీ సోషల్, పొలిటికల్ సెటైరిస్ట్​. ‘‘ది దేశ్​భక్త్​’’ ఫౌండర్​, హోస్ట్​. ఇండియాలో ఎక్కువగా చూసే పొలిటికల్ సెటైర్ ప్లాట్​ఫామ్ ఇది. ఇండియాలో జరుగుతున్న సంఘటనలపై వాస్తవాలను సర్కాజమ్, డార్క్​ హ్యూమర్​తో చెప్పడం ఈయన స్పెషాలిటీ. డిజిటల్ మీడియాకి రాకముందు పదేండ్లపాటు రేడియో జాకీ, న్యూస్ రిపోర్టర్​, యాంకర్​, రచయితగా ఉన్నాడు​. లక్నోలో చదువుకున్న ఈయన 2008 ముంబై టెర్రర్ అటాక్స్, నక్సల్ సర్జరీ వంటి టాపిక్స్​పై స్టోరీలు చేశాడు. మెయిన్​ స్ట్రీమ్ మీడియా నుంచి రేడియో జాకీగా వెళ్లిన ఆయనకు యూట్యూబ్​ ఛానెల్లో సెటైరికల్​గా

హ్యూమర్​ కలిపి పొలిటికల్​ కామెంటరీ చేయాలనిపించింది. ఈయన చేసిన టాప్​ షోస్​లో ఒకటి ‘భక్త్ బెనర్జీ’. రవీశ్​ కుమార్, ధృవ్​ రాఠీ​లను ఇంటర్వ్యూలు చేశాడు. ‘‘టేల్స్ ఫ్రమ్​ షైనింగ్ ఇండియా అండ్ సింకింగ్ ఇండియా’’ పేరుతో ఒక బుక్ కూడా రాశాడు. 2013లో పబ్లిష్​ చేశాడు ఆ పుస్తకాన్ని. దేశంలో జరుగుతున్న వాస్తవాలు, వివరణాత్మకంగా చెప్పారని రివ్యూలు వచ్చాయి. 

‘‘నాకు కుల, మత, ధనిక, పేద అనే వర్గ భేదాలు లేవు. న్యూస్​ని పక్కాగా చెప్పాలని, ఏ పార్టీకీ మద్దతుగా కాకుండా నిజాలు తెలియజేయాలనే ఉద్దేశంతో రేడియోలో చేరా. ఆ తర్వాత పాలిటిక్స్​ని ప్రజలు సరిగా అర్థం చేసుకోలేకపోతున్నారు అని నిజాలను సెటైరికల్​గా చెప్పాలనుకున్నా. ఇది నేను మొదలుపెట్టింది కాదు. ఇంగ్లిష్​ ఛానెల్స్​లో రాత్రిసమయాల్లో ఇలాంటి పొలిటికల్ సెటైర్​ షోలు వస్తుంటాయి. ఇండియాలో పొలిటికల్ సెటైర్స్​ని అర్థం చేసుకోలేరు. వాటిని కామెడీగా, పార్టీకి మద్దతుగా చెప్తున్నారు అనుకుంటారు.

ఒక ఇష్యూ గురించి ప్రజలు మాట్లాడాలి అనుకుంటే మాట్లాడనివ్వరు. ఎవరైనా రిస్క్ చేసి మాట్లాడితే ‘ఎందుకు అలా చేస్తున్నావు?’ అని ప్రశ్నిస్తారు. మేం చేసేది ప్రజల కోసం. ఎందుకంటే ప్రజలు తమంతట తాముగా తెలుసుకోలేకపోతున్నారు. కొందరు డబ్బుల కోసమే ఇదంతా చేస్తున్నాం అనుకుంటున్నారు. కానీ, మేం డబ్బుల కోసం చేయట్లేదు. మరి ఎందుకు అంటే... నిజాలు చూపిస్తూ, చెప్తూ ఒక వీడియో అప్​లోడ్ చేసినప్పుడు మాకు సంతోషంగా ఉంటుంది. ఆ సంతోషం ఎప్పుడైతే ఆగిపోతుందో ఆ రోజున వీడియోలు ఆపేస్తాం. 

‘ఒక నిజమైన దేశభక్తుడు దేశాన్ని ప్రభుత్వం నుంచి కాపాడతాడు’ అని థామస్ పైన్ చెప్పిన సూత్రం నమ్ముతాం. సోషల్ మీడియాలో ప్రోగ్రెసివ్​గా, లాజికల్​గా ఉండే వాళ్లను ద్వేషించడం సహజం. కానీ నా వీడియోల్లో అబద్ధాలు ఉండవు. అన్నీ నిజాలే మాట్లాడతా. అందుకని అలా అబ్యూజ్ చేసినా... వాటిని కాంప్లిమెంట్​లా ఫీలవుతా. ఎత్తి చూపడానికి సబ్జెక్ట్ లేని వాళ్లే తిడతారు. అలాంటివి కూడా వీడియోలు చేసేందుకు ఎంకరేజ్ చేస్తాయి. ప్రజలకు తెలియాల్సిన విషయం మరొకటి ఉంది. నేను ఏ పొలిటికల్ లీడర్​కి సంబంధించిన వాడిని కాదు.

నాకు నిధులు బయట ఎక్కడినుంచీ రావు. మనదేశానికి రాజ్యాంగం ఉంది. అది పౌరులను ఎప్పుడూ చురుకుగా ఉండమని చెప్తుంది. ‘మోడీకి వ్యతిరేకంగా వీడియోలు చేస్తున్నావ’ని అంటారు. కానీ, ప్రభుత్వంలో ఎవరు ఉన్నారు? ఉన్న వాళ్లని  కాకపోతే ఎవరిని ప్రశ్నిస్తాం?  ప్రభుత్వాన్ని ప్రశ్నించడం మన బాధ్యత. అంతేకానీ వ్యతిరేకత కాదు. పవర్​లో ఉన్న ప్రతి ఒక్కరినీ ప్రశ్నించే హక్కు అందరికీ ఉంది. ఏం జరిగినా సరే.. నిజాలను సెటైర్​ రూపంలో చెప్పడం మాత్రం మానేదేలేదు.’’

తేడా ఏంటి? 

మెయిన్‌‌ స్ట్రీమ్‌‌ మీడియాకు చాలా పరిధులు, పరిమితులు ఉంటాయి. అదే.. సోషల్ మీడియాకి అయితే చాలా స్వేచ్ఛ ఉంటుంది. మెయిన్ స్ట్రీమ్ మీడియాలో ప్రొఫెషనల్ జర్నలిస్టులు, ఎడిటర్లు కంటెంట్‌‌ని ప్రొడ్యూస్‌‌ చేస్తుంటారు. ఆ కంటెంట్‌‌ టెలికాస్ట్ అయినప్పుడు అందరూ చూస్తారు. ఫలానా వయసు వాళ్లు మాత్రమే చూడాలనే డిస్‌‌క్లైమర్‌‌‌‌ ఏమీ ఉండదు. కాబట్టి.. కంటెంట్‌‌ అందరూ చూడడానికి వీలుగా ఉండాలంటే.. సంపాదకీయ పర్యవేక్షణ తప్పదు. కానీ.. సోషల్‌‌ మీడియాలో కంటెంట్‌‌ విషయంలో ఎలాంటి పర్యవేక్షణ ఉండదు.

ఎందుకంటే.. యూట్యూబ్‌‌, ఫేస్‌‌బుక్‌‌ లాంటి యాప్‌‌ల అల్గారిథమ్స్‌‌ క్రియేటర్లు ప్రొడ్యూస్‌‌ చేసిన కంటెంట్‌‌ని ఏ వయసుల వాళ్లకు సరిపోతుందో వాళ్లకే చూపిస్తాయి. కాబట్టి దాన్ని పెద్దగా ఫిల్టర్‌‌‌‌ చేయాల్సిన అవసరం ఉండదు. ఒక పరిధి వరకు అసభ్యంగా మాట్లాడినా, ఇండైరెక్ట్‌‌గా కామెంట్‌‌ చేసినా చెల్లుతుంది. 
కానీ.. 

మెయిన్‌‌స్ట్రీమ్‌‌ మీడియాలో అలా చేస్తే సొసైటీ మీద చాలా ఎఫెక్ట్ పడుతుంది. సోషల్ మీడియా ప్లాట్‌‌ఫామ్స్‌‌తో పోలిస్తే మెయిన్ స్ట్రీమ్ మీడియా అవుట్‌‌లెట్లకు ఎక్కువమంది ఆడియెన్స్ ఉంటారు. అయినా.. సోషల్ మీడియా ప్లాట్‌‌ఫామ్స్‌‌కి ప్రజాదరణ ఎక్కువగా ఉంటోంది. ముఖ్యంగా వాళ్ల సబ్‌‌స్క్రయిబర్స్ ఎలాంటి కంటెంట్‌‌ కోరుకుంటున్నారో అలాంటి కంటెంట్‌‌ని మాత్రమే పోస్ట్‌‌ చేస్తుంటారు. కానీ.. మెయిన్‌‌ స్ట్రీమ్‌‌ మీడియాకు సమాజం మీద బాధ్యత ఉంటుంది. కాబట్టి ప్రతి విషయాన్ని జనాలకు చేర్చాలనే ఉద్దేశంతో అన్ని వర్గాలకు అవసరమైన కంటెంట్‌‌ని ఇస్తుంటాయి.

అన్ని రకాల కంటెంట్‌‌కి ఒకే రీచ్‌‌ ఉండదు. ఒక నాయకుడు ఏదైనా మంచి చేశాడంటే.. వాళ్లకు నచ్చినా, నచ్చకపోయినా దాన్ని పబ్లిక్‌‌ తెలిసేలా చేయాల్సిన బాధ్యత ఉంటుంది మెయిన్​ స్ట్రీమ్​ మీడియాకు.  చాలావరకు మెయిన్‌‌ స్ట్రీమ్ మీడియా సంస్థలు వన్‌‌ వే కమ్యూనికేషన్‌‌ పద్ధతిని పాటిస్తాయి. అన్ని వార్తలు, కథనాలు ప్రజెంట్​ చేయడమే విధిగా ఉంటుంది. కానీ.. వ్యూయర్స్‌‌/రీడర్స్‌‌తో ఇంటరాక్ట్ అయ్యేందుకు అంతగా అవకాశం ఉండదు. కానీ.. సోషల్ మీడియా ఇన్‌‌ఫ్లుయెన్సర్లు చాలా ఇంటరాక్టివ్‌‌గా ఉంటారు.

సబ్‌‌స్క్రయిబర్లతో నేరుగా మాట్లాడేందుకు లైవ్‌‌ స్ట్రీమ్‌‌లు చేస్తుంటారు. కొన్నిసార్లు మీటప్‌‌లు పెడుతుంటారు. దానివల్ల వాళ్ల కంటెంట్‌‌ని వాళ్లే ప్రమోట్‌‌ చేసుకుంటారు. పైగా ప్రతి వీడియోలో ‘లైక్‌‌, షేర్‌‌‌‌, సబ్‌‌స్క్రయిబ్‌‌, కామెంట్ చేయండి’ అంటూ చెప్తుంటారు. దానివల్ల రీచ్‌‌తోపాటు ఇన్‌‌ఫ్లుయెన్సర్లకు ఫాలోయింగ్‌‌ కూడా పెరుగుతుంది. 

ఏదైనా ఒక ఇన్ఫర్మేషన్‌‌ బయటికి వచ్చిన వెంటనే సోషల్ మీడియాలో చెక్కర్లు కొడుతుంది. వార్తలు, అప్‌‌డేట్స్‌‌ ఏవైనా తొందరగా యూజర్‌‌‌‌కి రీచ్‌‌ అవుతాయి. కానీ.. మెయిన్‌‌ స్ట్రీమ్‌‌ మీడియాలో వార్తా కథనాలను పరిశీలించడం, ప్రచురించడం కోసం ఒక ప్రాసెస్​ ఉంటుంది. దానివల్ల సోషల్‌‌ మీడియాకు ఎక్కు జనాదరణ ఉంటోంది. 

మెయిన్ స్ట్రీమ్ మీడియా అవుట్‌‌లెట్స్​ అడ్వర్టైజ్​మెంట్స్​ ద్వారా డబ్బు సంపాదిస్తాయి. లేదంటే.. సబ్‌‌స్క్రిప్షన్స్‌‌ మీద ఆధారపడతాయి. సోషల్ మీడియా ప్లాట్‌‌ఫామ్స్‌‌కు మాత్రం వ్యూస్‌‌ని బట్టి డబ్బు వస్తుంటుంది. పైగా డబ్బు సంపాదించేందుకు ప్రమోషన్స్, పెయిడ్​ కంటెంట్​, ఫండింగ్​, గిఫ్ట్స్​ వంటి మరెన్నో మార్గాలు ఉన్నాయి.  దాదాపు అన్ని దేశాల్లో మెయిన్‌‌ స్ట్రీమ్‌‌ మీడియా గవర్నమెంట్‌‌ పెట్టే కొన్ని రూల్స్‌‌కి లోబడి పనిచేస్తాయి. కాబట్టి ఏది పడితే అది చెప్పడానికి, పబ్లిష్‌‌ చేయడానికి అనుమతి ఉండదు. 

ప్రింట్ మీడియా... ఆ తరువాత ఎలక్ట్రానిక్​ మీడియా... ఇప్పుడు సోషల్​ మీడియా. ఒకదాని తరువాత ఒకటి ఎప్పటికప్పుడు టెక్నాలజీ, పరిస్థితులను బట్టి వచ్చాయి. ఇకముందు కూడా వస్తుంటాయి. అలాగని ఒక మీడియా వచ్చిందని వేరే మీడియా మీద ఎఫెక్ట్​ పడుతుందా అంటే... అంతగా ఉండదనే చెప్పాలి. ఒకవేళ ఉన్నా అది తాత్కాలికమే. ఎందుకంటే ఎప్పటికైనా క్రెడిబిలిటీ ఉన్న మీడియంకే ప్రాధాన్యత ఉంటుంది.

కీర్తి హిస్టరీ

కీర్తి హిస్టరీగా యూట్యూబ్‌లో ఫేమ్ తెచ్చుకున్నా ఈమె అసలు పేరు కీర్తికా గోవిందస్వామి. రెగ్యులర్‌‌గా భారత దేశ చరిత్ర మీద కంటెంట్‌ చేస్తుంటుంది. తమిళనాడుకి చెందిన కీర్తి... ప్రస్తుతం ఉత్తరప్రదేశ్‌లో ఉంటోంది. మాతృభాష తమిళం అయినా ఇంగ్లిష్‌లో కంటెంట్‌ చేస్తుంది. స్కూల్‌ స్థాయిలో ఇండియన్ హిస్టరీకి సంబంధించి పాఠాల్లో చెప్పని కొన్ని విషయాలను చెప్పడానికే ఈ ఛానెల్​ పెట్టిందట కీర్తి. ‘‘స్కూల్‌ లెవల్‌లో ఫిల్టర్ చేసిన హిస్టరీ చెప్తున్నారు అనేది నా అభిప్రాయం. అప్పట్లో పవర్‌‌లో ఉన్నవాళ్లకు అనుకూలంగా హిస్టరీని రాశారు” అని వాదిస్తుంది కీర్తి.

 తన ఛానెల్​లో హిస్టరీ వీడియోలతో పాటు పొలిటికల్‌ వీడియోలు కూడా చేస్తోంది. ఈ మధ్య ప్రధాని మోదీ ఇచ్చిన ‘నేషనల్ క్రియేటర్స్ అవార్డ్స్‌’  కేటగిరీలో  ‘బెస్ట్‌ స్టోరీ టెల్లర్’ అవార్డ్ దక్కించుకుంది. స్వయంగా ప్రధానమంత్రి నుండి ఆ అవార్డును అందుకుంది. ప్రస్తుతం ఆమె ఛానెల్‌కు 2.22 మిలియన్ల మంది సబ్‌స్క్రయిబర్స్ ఉన్నారు. 

ది ప్రింట్

‘‘ది ప్రింట్​’’  వెబ్​సైట్, యూట్యూబ్ ఛానెల్ ద్వారా ఎప్పటికప్పుడు వార్తల్ని అప్​డేట్ చేస్తుంది. దీన్ని స్థాపించింది సీనియర్​ జర్నలిస్ట్ శేఖర్ గుప్తా. 2017, ఆగస్టులో ఇది ప్రారంభమైంది. ఎక్కువగా పాలిటిక్స్, పాలసీల మీద పనిచేస్తుంది. కాకపోతే వాటితోపాటు అన్ని రకాల న్యూస్​ కూడా చెప్తుంది. యూట్యూబ్​లో ఇంగ్లిష్​ న్యూస్​ మాత్రమే ఉంటుంది. వెబ్​సైట్​లో మాత్రం ఇంగ్లిష్​, హిందీలో కూడా వార్తలు ఉంటాయి. మొదట్లో ఆజ్​తక్​తో కలిసి పనిచేసింది. ఇప్పుడు విడిగానే సంస్థను నడిపిస్తోంది.

ఈ సంస్థ ముఖ్యంగా ఫేక్ న్యూస్​లను అడ్డుకునేందుకు, వాస్తవాలను ముందుకు తెచ్చేందుకు ప్రయత్నిస్తుంది. ప్రతి ఫేక్​ న్యూస్​ని ప్రూవ్​ చేసి అది నిజం కాదని చూపిస్తుంది. ఫ్యాక్ట్​ చెక్ పేరుతో నిత్యం ‘ది ప్రింట్’ వెబ్​సైట్​లో వార్తలు వస్తూనే ఉంటాయి. ఎలక్షన్ టైంలో ఎక్కువ ఫేక్ న్యూస్​లు వైరల్ అయ్యాయి. వాటన్నింటి మీద రియాక్ట్ అయింది ‘ది ప్రింట్’. పొలిటికల్ ఫేక్​ న్యూస్​లు మాత్రమే కాదు. ఏ ఫేక్ న్యూస్​ అయినా సరే దాని అసలు రూపాన్ని చెప్పే ప్రయత్నం చేస్తారు. అందుకే సోషల్ మీడియా అయినప్పటికీ ది ప్రింట్​ని ఎక్కువమంది ఫాలో అవుతున్నారు.

బీర్ బైసెప్స్

రణ్​వీర్ అల్లాహ్​బాదియా.. బీర్ బైసెప్స్​గా పాపులర్​ అయ్యాడు. ఫేమస్ ఇండియన్ యూట్యూబర్ ఇతను. పాడ్​కాస్ట్​లు కూడా చేస్తుంటాడు. వీటితోపాటు  ‘బీర్​ బైసెప్స్ డాట్ కామ్’ పేరుతో ఒక వెబ్​సైట్​ నడుపుతున్నాడు. పాడ్​కాస్ట్ చేసిన వాళ్ల స్టోరీలను బ్లాగ్​లో రాస్తుంటాడు. అలాగే పాడ్ కాస్ట్ వీడియోలు, తన గురించి ఇతర సమాచారం అంతా అందులో ఉంటుంది. యూట్యూబ్​ ఛానెల్లో ఫ్యాషన్, ఫైనాన్స్, ఫిట్​నెస్, మోటివేషన్, సెల్ఫ్​ డెవలప్​మెంట్ టాపిక్స్​ మీద ఇంటర్వ్యూలు చేస్తుంటాడు. ముంబైకి చెందిన రణ్​వీర్ ఇంజినీరింగ్ చదివాడు.

తర్వాత యూట్యూబ్ ఛానెల్ పెట్టాడు. మొదట్లో ఫిట్​నెస్, కుకింగ్ వీడియోలు ఎక్కువగా చూపించేవాడు. 2018లో రణ్​వీర్​, విరాజ్​ శేత్​తో కలిసి ‘మాంక్ ఎంటర్​టైన్​మెంట్ ఎ టాలెంట్ మేనేజ్​మెంట్​ అండ్ కంటెంట్ క్రియేషన్ ఏజెన్సీ’ పెట్టాడు. ఆ తర్వాత 2019లో ‘ది రణ్​వీర్ షో’ పేరుతో పాడ్​కాస్ట్​ సిరీస్ స్టార్ట్ చేశాడు. అవి యూట్యూబ్​ ఛానెల్లో కాకుండా, స్పాటిఫైలో కూడా వస్తాయి. పాడ్​కాస్ట్​లో మనీ, హెల్త్, బిజినెస్, ఫేమ్, స్పిరిచ్యువాలిటీ, ఫైనాన్స్, పాలిటిక్స్​ గురించి ఉంటాయి. స్పాటిఫైతో అసోసియేట్ అయిన మొదటి ఇండిపెండెంట్ ఇండియన్​ క్రియేటర్ ఇతను.

ఎన్నో అవార్డులు కూడా సొంతం చేసుకున్నాడు. అయితే, బీజేపీకి మద్దతుగా ఎక్కువగా ఆ పార్టీ వాళ్లనే ఇంటర్వ్యూలు చేస్తున్నాడు. అందుకు బీజేపీ ప్రభుత్వం నుంచి డబ్బులు వస్తున్నాయనే ఆరోపణలు కూడా వచ్చాయి. దీనిమీద రణ్​​వీర్ మాట్లాడుతూ ‘‘మాకు గవర్నమెంట్​ నుంచి ఎలాంటి ఫండ్స్ అందవు. బీజేపీ నాయకులే కాదు.. కాంగ్రెస్ నాయకులను కూడా ఇంటర్వ్యూ చేయాలనుంది. ఆ రోజు కోసం ఎదురుచూస్తున్నా’’ అని చెప్పాడు. 

ది క్వింట్​

‘‘ది క్వింట్’’ ఇంగ్లిష్​, హిందీ భాషల్లో న్యూస్ ప్రచురిస్తుంది. 2014లో దీన్ని రాఘవ్ బహల్​, రితూ కపూర్ అనే ఇద్దరు నెట్​వర్క్18 ప్రమోటర్స్ కలిపి మొదలుపెట్టారు. వీళ్లిద్దరూ నెట్​వర్క్​18లో షేర్ హోల్డర్స్. దాన్నుంచి బయటకు వచ్చాక డిజిటల్ మీడియా  పెట్టారు. ఉదాహరణకు.. ఈ మధ్య ఒక నాయకుడు జవహర్​లాల్ నెహ్రూ మీద చేసిన కామెంట్స్​ వైరల్ అయ్యాయి. సోషల్ మీడియా ఫాలోవర్స్ ఎంతమంది ఆ న్యూస్ నమ్మారు? ఎంత మందికి ఆ ఇష్యూపై అవగాహన ఉంది? అనే దాని గురించి పబ్లిక్​తో మాట్లాడాం. అందులో కొందరు నాయకుడు చెప్పింది నిజమని నమ్మారు.

అలా ఎందుకంటే వాళ్లకు ఆ ఇష్యూపై అవగాహన లేదు. అలాగే నాయకుడి మీద ఉన్న అభిమానం, విశ్వాసం వల్ల అతనేం  చెప్తే అదే కరెక్ట్​ అనుకున్నారు. మరికొందరు ఇష్యూపై పూర్తి అవగాహనతో మాట్లాడారు. ‘‘ఏది నిజం అనేది తెలుసుకోలేనంత అజ్ఞానులం కాదు. సోషల్ మీడియాలో వైరల్​ అయ్యే ప్రతీది నమ్మాల్సిన పనిలేదు. అది ఒక నాయకుడు చెప్పినా సరే! నిజానిజాలు తెలుసుకునేందుకు ప్రయత్నిస్తాం. అవసరమైతే అబద్ధాలు చెప్పే నాయకుల్నే నిలదీస్తాం’’ అన్నారు. ఇలా వాస్తవాలను వెలుగులోకి తీసుకు రావడంలో క్వింట్ పనిచేస్తుంది.

ప్రజా పక్షంగా ఉంటూ వార్తలు చెప్తుంది. అంతేకాకుండా రాజకీయాల పట్ల అవగాహన కల్పిస్తూ విశ్లేషణలు, డిబేట్​లు వంటివి ప్రసారం చేస్తారు ఇందులో. వెబ్​సైట్​లోనూ వాస్తవాలను ప్రచురిస్తారు. మెయిన్ స్ట్రీమ్ మీడియాలానే వార్తల విషయంలో ‘ది క్వింట్’​  బాధ్యతగా వ్యవహరిస్తోంది.

స్మితా ప్రకాశ్​

ప్రధానమంత్రి నరేంద్ర మోదీని 2019 జనవరి1న ఒక జర్నలిస్ట్‌ గంటన్నర పాటు ఇంటర్వ్యూ చేసింది. ఆ ఇంటర్వ్యూతో ఆమె దేశవ్యాప్తంగా బాగా ఫేమస్‌ అయ్యింది. ఆమె పేరు స్మితా ప్రకాశ్​. ఏఎన్‌ఐలో జర్నలిస్ట్‌గా పనిచేస్తోంది. న్యూఢిల్లీకి చెందిన ఈమె ఇండియన్ ఇనిస్టిట్యూట్ ఆఫ్ మాస్ కమ్యూనికేషన్‌లో చదువుకుంది.1986లో ఏఎన్‌ఐలో ట్రైనీగా చేరి, తర్వాత అందులోనే ఉద్యోగిగా చేరింది.

దాదాపు ఇరవైయేండ్లుగా జర్నలిజంలో చురుగ్గా పనిచేస్తోంది. భారతదేశంలో ఎన్నికలు, రాజకీయ పరిణామాలు, విపత్తులు, ఇంటర్నేషనల్​ ఇష్యూస్​ మీద ఎక్కువగా మాట్లాడుతుంటుంది. ‘ఏఎన్‌ఐ పాడ్‌కాస్ట్‌ విత్‌ స్మితా ప్రకాశ్​ క్లిప్స్‌’ పేరుతో యూట్యూబ్‌లో ఒక ఛానెల్‌ పెట్టి అందులో స్మిత చేసిన ఇంటర్వ్యూల క్లిప్స్‌ని అప్‌లోడ్‌ చేస్తోంది. 

ది వైర్ 

ది వైర్​ అనేది ఇండియన్ నాన్ ప్రాఫిట్ న్యూస్, ఒపీనియన్ వెబ్​సైట్. వీళ్లు ప్రాఫిట్​ కోసం పనిచేయడంలేదు. వార్తల్ని, వాళ్ల అభిప్రాయాల్ని ఉన్నది ఉన్నట్టు చెప్తారు. 2015లో సిద్దార్థ్​ వరదరాజన్​, సిద్దార్థ్ భాటియా, ఎం.కె. వేణు కలిసి స్థాపించిన ఇండిపెండెంట్​ న్యూస్ వెబ్​సైట్. సిద్ధార్థ్ వరదరాజన్, ‘ది హిందు’ పత్రిక ఎడిటర్​గా పనిచేశారు. ఆ పోస్ట్​కి రాజీనామా చేశాక దీన్ని స్థాపించారు. అలా ఇది ఇండిపెండెంట్ జర్నలిజానికి పునాది వేసింది. ‘ఇండిపెండెంట్​ అండ్ పబ్లిక్ స్పిరిటెడ్ మీడియా ఫౌండేషన్’ నుంచి ది వైర్​కి ఫండ్స్ అందేవి. ‘‘మెయిన్​ స్ట్రీమ్ మీడియా పొలిటికల్​, కమర్షియల్ ఒత్తిళ్ల కారణంగా కొన్ని విషయాలను చెప్పలేకపోవచ్చు.

అందుకోసమే నాన్​ కార్పోరేట్, ఫండింగ్​ ద్వారా ఇండిపెండెంట్ జర్నలిజం ప్లాట్​ఫామ్​ని క్రియేట్ చేశా’’మని వైర్ వ్యవస్థాపకులు చెప్పారు. ప్రోగ్రెసివ్ ఇంటర్నేషనల్ మీడియా కూటమిలో 2020లో చేరింది వైర్​. రామ్​నాథ్ గొయెంకా అవార్డులతో పాటు మరెన్నో అవార్డులు సొంతం చేసుకుంది. ఈ వెబ్​సైట్​లో ఇంగ్లిష్, హిందీ, ఉర్దూ భాషల్లో న్యూస్ అందుబాటులో ఉంటుంది. యూట్యూబ్​ ఛానెల్​లో కూడా తాజా న్యూస్​ వీడియోలు అప్​లోడ్ చేస్తుంటుంది. కొన్ని సందర్భాల్లో రాంగ్​ ఇన్ఫర్మేషన్​ ఇచ్చినా తరువాత ఆ తప్పులను సరిదిద్దుకుంది. 

ది లల్లాన్​టాప్

దేశంలోనే మొదటి ‘న్యూ ఏజ్’ హిందీ వార్తా వెబ్​సైట్​. దీని ఫౌండర్ సౌరభ్ ద్వివేది. భాష, వైఖరి, వార్తలు వెరైటీగా అందిస్తారు ఇందులో. అన్ని వార్తలను కవర్​ చేస్తుంది. పూర్తి అనాలసిస్​తో న్యూస్​ రిపోర్ట్ చేస్తుంది ఈ వెబ్​సైట్​. పొలిటికల్‌ కవరేజీ, న్యూఏజ్ రైటింగ్ స్టయిల్ ఉన్న మొదటి డిజిటల్ న్యూస్​ వెంచర్. సౌరభ్ ద్వివేది ఇంతకుముందు ఇండియా టుడే హిందీ ఎడిటర్​గా ఉన్నాడు. ఎక్స్ క్లూజివ్ పొలిటికల్ ఇంటర్వ్యూలు చేస్తారు. ‘‘మేం ఏం ఆలోచిస్తామో, ఏం మాట్లాడతామో అదే రాస్తాం. న్యూస్​పేపర్లో వచ్చే న్యూస్​లా ఉండదు సమాజం.

అందుకే ఇందులో నిజమైన స్టోరీలను చెప్తాం” అంటోంది లల్లాన్ టాప్. చెప్పుకోవడానికి ప్రపంచంలో చాలా ఇంట్రెస్టింగ్ కథలు ఉంటాయి. కానీ, వాటిలో నిజం ఎంత? అనేది తెలుసుకోవాలి. లల్లాన్​టాప్ న్యూస్ వెబ్​సైట్లో కనిపించే భాషే  స్పెషాలిటీ. సెన్సేషనల్ న్యూస్, గాసిప్స్, అశ్లీలమైన వార్తలు ఉండవు. అంతేకాకుండా ప్రపంచ వ్యాప్తంగా ఉన్న ఫన్ ఫ్యాక్ట్స్, స్టోరీలు, క్విజ్​లు, రివ్యూలు, ఇన్ఫర్మేషన్ దొరుకుతుంది. అవసరమైన సబ్జెక్ట్​ మీద ఓపెన్ డిస్కషన్స్ ఉంటాయి” అని లల్లాన్​టాప్​ నిర్వాహకులు చెప్తున్నారు. 

శ్యామ్‌ రంగీలా

రాజస్తాన్‌కు చెందిన శ్యామ్ రంగీలా ప్రధానమంత్రి నరేంద్రమోదీని ఇమిటేట్‌ చేస్తూ.. ఫేమస్‌ అయ్యాడు. అచ్చం మోదీలాగే మిమిక్రీ చేస్తాడు. ‘ది గ్రేట్ ఇండియన్ లాఫ్టర్ ఛాలెంజ్’ లాంటి టెలివిజన్ షోలు కూడా చేశాడు. మోదీని ఇమిటేట్‌ చేయడమే కాదు.. ఆయనపై సెటైర్లు కూడా వేస్తుంటాడు. తన పేరుమీదే ఒక యూట్యూబ్ ఛానెల్‌నడుపుతున్నాడు. అందులో ఎక్కువగా మోదీ మీద చేసిన వీడియోలు అప్‌లోడ్‌ చేస్తున్నాడు.

ఈ ఎలక్షన్స్‌ టైంలో శ్యామ్‌ వీడియోలకు బోలెడన్ని వ్యూస్ వచ్చాయి. మోదీ ఎంపీగా పోటీ చేసిన వారణాసిలో శ్యామ్ కూడా ఇండిపెండెంట్​ అభ్యర్ధిగా నామినేషన్ వేశాడు.  రాజస్తాన్‌లోని హనుమాన్‌గఢ్‌లో పుట్టి పెరిగిన శ్యామ్‌ యానిమేషన్‌ కోర్సు చేశాడు. 2017లో మోదీ వేషధారణతో చేసిన వీడియోల వల్ల చాలా పాపులర్‌‌ అయ్యాడు. మోదీనే కాకుండా రాహుల్‌ గాంధీని కూడా బాగా ఇమిటేట్‌ చేస్తుంటాడు. 

- దర్వాజ డెస్క్