కోణార్క్ సూర్య దేవాలయాన్ని 800 ఏళ్ల క్రితం కట్టారు. ఒడిశా ఐకాన్గా నిలుస్తున్న ఈ టెంపుల్ ఇప్పుడు చాలా వరకు శిధిలమైంది. రేపో మాపో కూలిపోయే స్థితికి చేరింది. దీన్ని పదిలంగా ఉంచటానికి వందేళ్లకుపైగా ప్రయత్నిస్తున్నారు. ఇందుకోసం ఎన్నో ఎక్స్పర్ట్ కమిటీలు వేశారు. అవి డీప్గా స్టడీ చేసి రిపోర్టులూ ఇచ్చాయి. అయినా పక్కా ప్లానింగ్ లేకుండా ముందుకెళుతున్నారు. దీంతో.. యునెస్కో గుర్తించిన ఈ వరల్డ్ హెరిటేజ్ సైట్కి పూర్వ వైభవం సాధ్యమేనా అనే అనుమానాలు వస్తున్నాయి.
ఈ అద్భుత కట్టడాన్ని మరికొన్ని శతాబ్దాలపాటు భద్రంగా ఉంచేందుకు ఎప్పటికప్పుడు ప్రయత్నాలు జరుగుతూనే ఉన్నాయి. ఎక్స్పర్ట్ కమిటీలు స్టడీ చేయించి, రిపోర్టులు ఇస్తూనే ఉన్నాయి. లేటెస్ట్గా ఆర్కియలాజికల్ సర్వే ఆఫ్ ఇండియా (ఏఎస్ఐ) రంగంలోకి దిగింది. ప్రస్తుతం ఉన్న ప్రధాన ఆలయంలో ఇసుకను తిరిగి నింపటం (శాండ్ రీఫిల్లింగ్) ద్వారా మందిరం పూర్తిగా కూలిపోకుండా రక్షించుకోవచ్చని రూర్కీ (ఉత్తరాఖండ్)లోని సెంట్రల్ బిల్డింగ్ రీసెర్చ్ ఇన్స్టిట్యూట్ (సీబీఆర్ఐ) సూచించింది. ఆ మేరకు ఏఎస్ఐ అమలు చేయనుంది.
వందేళ్ల క్రితం కూడా..
బ్రిటిషర్ల పాలనలో తొలిసారిగా 1901–03లో శాండ్ రీఫిల్లింగ్ జరిగింది. నాటి లెఫ్టినెంట్ గవర్నర్ సర్ జాన్ ఉడ్బర్న్ సలహా మేరకు ఈ పని చేశారు. ఇన్నేళ్లలో గుడి పరిస్థితి మరీ దిగజారింది. ఇంజనీరింగ్ టెక్నాలజీ దూసుకుపోతున్న ఈ మోడ్రన్ ఎరాలో కూడా పాత పద్ధతుల వైపే మొగ్గు చూపడమేమిటనే అభిప్రాయం ఉంది. ప్రస్తుతానికి ఈ ఆప్షన్ తప్ప మరొకటి లేదని, వేరే రూట్లో వెళితే మొదటికే మోసం రావచ్చుననే హెచ్చరికలు కూడా వినిపిస్తున్నాయి. ఎందుకంటే, మొట్టమొదట కట్టిన ప్రధానాలయం ఎప్పుడో కూలిపోయింది. ప్రస్తుతం కనిపిస్తున్నది రెండోది. దీని వెడల్పు 33 అడుగులు. బ్రిటిషర్లు శాండ్ రీఫిల్లింగ్ చేయకపోయి ఉంటే ఈపాటికే ఒరిగిపోయి చరిత్రలో కలిసిపోయేది. గర్భగుడిలో 80 అడుగుల ఎత్తు, 12 అడుగుల వెడల్పుతో ఇసుక నింపటం వల్లే ఇప్పటికీ నిలిచి ఉంది. ఈ 117 ఏళ్లలో ఆ ఇసుక చాలావరకు కారిపోవటంతో పరిస్థితి మళ్లీ మొదటికి వచ్చింది. మరోసారి శాండ్ రీఫిల్లింగ్ చేయటం ఎంతవరకు ఫలితాన్నిస్తుందో అర్థం కావట్లేదని ఎక్స్పర్ట్లు అంటున్నారు.
ఇసుకను తొలగించాల్సిందే
ఆలయం లోపలి భాగం ఎలా ఉన్నదో తెలియడం లేదు. ఎప్పుడో వందేళ్ల నాడు నింపిన ఇసుకను తొలగిస్తేగానీ, ఎంతవరకు శిధిలం అయిందో వెల్లడి కాదు. శాండ్ రీఫిల్లింగ్ తర్వాత కూడా గుడి గోడలు నెర్రలిచ్చి రాళ్లు ఊడిపడ్డ సందర్భాలు ఎన్నో ఉన్నాయని సంబంధిత వ్యక్తులు చెబుతున్నారు. పైకప్పు కూలిపోకుండా ఉండటానికి 15 అడుగుల వెడల్పుతో నాలుగు ఇన్నర్ వాల్స్ని సపోర్ట్గా కట్టారు. ప్రస్తుతం అవి కూడా కూలిపోయే స్థితికి చేరాయి. దీన్నిబట్టి ఈ వారసత్వ సంపదను రక్షించాల్సిన బాధ్యత కలిగిన ఏఎస్ఐ సరైన రీసెర్చ్ చేయకుండా, కన్జర్వేషన్ చర్యలు చేపట్టకుండా లైట్గా తీసుకుంటోందని ఇట్టే తెలుస్తోంది. ప్రభుత్వం భారీగా నిధులు ఇస్తుంటే మంచినీళ్లలా ఖర్చు పెడుతోందే గానీ ఫలితాలు చూపట్లేదు.
యునెస్కో గుర్తింపు
కోణార్క్ సూర్య దేవాలయాన్ని ప్రపంచ వారసత్వ సంపదగా యునెస్కో 1984లో గుర్తించింది. ‘800 ఏళ్ల ఘన చరిత్రను, అరుదైన ఆర్ట్ స్కిల్స్ని కళ్ల ముందు ప్రత్యక్షంగా నిలుపుతున్న నిర్మాణమిది’ అని యునెస్కో వర్ణించింది. ఇదంతా కాలంలో కలిసిపోవలసిందేనా అనే ఆవేదన హిస్టారియన్లలో నెలకొంది. సన్ టెంపుల్లోని గర్భగుడితోపాటు ఆ ఆవరణలోని ఇతర కట్టడాలు, రాతి కళలు, శిల్పాలు కూడా దాదాపు శిథిలావస్థకు చేరుకున్నాయి. ఆలయ పరిరక్షణ బాధ్యతను యునెస్కోకి అప్పగించాలని పలువురు కోరుతున్నారు.
సీబీఆర్ఐ సిఫారసులు
ప్రధాన ఆలయంలో ఇసుకను (శాండ్ రీఫిల్లింగ్) నింపాలి. గతంలో బ్రిటిషర్లు ఇదే పని చేసి, ఆలయం కూలకుండా చూశారు.
ఈ కట్టడం చుట్టూ గ్రీన్ బెల్ట్ని డెవలప్ చేయాలి.
సరుగుడు లాంటి నిటారుగా పెరిగే మొక్కలు సముద్రం నుంచి వచ్చే గాలుల్ని అడ్డుకుంటాయి.
ఉప్పుతో కూడిన తేమ గాలులు గుడికి తగలడంవల్ల కట్టడం దెబ్బతింటోంది.
గతంలో జీడి మొక్కలు నాటినా ఫలితం రాలేదు. అవి మరీ ఎత్తుగా పెరగవు.
– సెంట్రల్ బిల్డింగ్ రీసెర్చ్ ఇన్స్టిట్యూట్ (సీబీఆర్ఐ), రూర్కీ (ఉత్తరాఖండ్)
సేఫ్టీ చర్యలు చేపడుతున్నాం
సూర్య దేవాలయం సేఫ్టీ కోసం అన్ని చర్యలు తీసుకుంటున్నామని ఏఎస్ఐ సూపరింటెం డింగ్ ఇంజనీర్ (భువనేశ్వర్ సర్కిల్) అరుణ్ మాలిక్ తెలిపారు. పేపర్ పల్ప్ ట్రీట్మెంట్ను రోజూ చేపడుతున్నామ ని చెప్పారు. ఫణి తుఫాన్ తర్వాత టెంపుల్లోని ప్రతి ప్యానెల్ని, శిల్పాన్ని లేజర్ స్కానింగ్, ఫొటోగ్రాఫింగ్, డాక్యుమెంటింగ్ చేయటం వంటి ముందుజాగ్రత్తలు పాటిస్తున్నామని చెప్పారు. ఫ్యూచర్ రిఫరె న్స్కి, పీరియాడిక ల్ డ్యామేజ్ అసెస్మెంట్కి ఇవి అవసరమని వివరించారు. శాండ్ రీఫిల్లింగ్కి సీబీఆర్ఐ నుంచి గ్రీన్సిగ్నల్ రాగానే ప్రాసెస్ ప్రారంభి స్తామన్నారు. ఈ ప్లాన్లన్నీ పేపర్లకే పరిమి తమైతే ఒడిశాకి ప్రత్యేక గుర్తింపు తెస్తున్న ఈ టెంపుల్ చాప్టర్ ఎప్పుడైనా క్లోజ్ కావొచ్చు. అది ఈ ఏడాదా? లేక వచ్చే సంవత్సరమా అనేది కాలమే తేలుస్తుంది.
ఇంటర్నేషనల్ ఎక్స్పర్ట్ల సాయం తీసుకోవాలి
శాండ్ రీఫిల్లింగ్ చేయాలన్న సీబీఆర్ఐ రిపోర్ట్ను ఇంటర్నేషనల్ ఎక్స్పర్ట్లకు పంపించి, సలహాలు తీసుకోవాలని ‘ఇండియన్ నేషనల్ ట్రస్ట్ ఫర్ ఆర్ట్ అండ్ కల్చరల్ హెరిటేజ్’(ఇన్టాక్) రాష్ట్ర కన్వీనర్ ఏబీ త్రిపాఠి సూచించారు. ఈ ఆప్షన్కి వాళ్లు ఓకే చెబితే ముందుకు వెళ్లొచ్చన్నారు. గతంలో నింపిన ఇసుకను తొలగించటానికి ఏఎస్ఐ ధైర్యం చేయలేకపోతోందని త్రిపాఠి తప్పు పట్టారు. చాలామంది ఇంటర్నేషనల్ ఎక్స్పర్ట్లు 30, 40 ఏళ్లుగా ఇదే విషయాన్ని నెత్తీ నోరు మొత్తుకుని చెప్పినా ఎవరూ పట్టించుకోలేదు.
