హైదరాబాద్లోని ఎర్రమంజిల్ భవనాలను కూలగొట్టి కొత్త అసెంబ్లీ బిల్డింగ్ కట్టాలని కేసీఆర్ సర్కార్ తీసుకున్న నిర్ణయం తీవ్ర వివాదాస్పదమైంది. ప్రభుత్వ నిర్ణయాన్ని నిలిపేయాలని కోరుతూ హైకోర్టులో పిటిషన్లు దాఖలయ్యాయి. వాటిపై వాదనలు కూడా పూర్తయ్యాయి. ఎర్రమంజిల్ ప్యాలెస్ వారసత్వ(హెరిటేజ్) కట్టడమని పర్యావరణవేత్తలు చెబుతుండగా గవర్నమెంట్ ఖండిస్తోంది. హైకోర్టు తీర్పు వాయిదా పడటంతో ప్రస్తుతానికి సర్దుమణిగిన ఈ వివాదం భవిష్యత్లో ఎలాంటి మలుపుతిరుగుతుందో..
హైదరాబాద్ అనగానే ఇన్నాళ్లూ చార్మినార్ గుర్తొచ్చేది. ఇప్పుడు జనం నోళ్లలో ఎర్రమంజిల్ నానుతోంది. ఫక్రూల్ ముల్క్ బహదూర్ అనే నవాబు హైదరాబాద్లోని సోమాజిగూడలో చిన్న ఎత్తైన కొండపై పెద్ద ప్యాలెస్ కట్టించాడు. అదే ‘ఎర్రమంజిల్ ప్యాలెస్’గా నిజాం కాలంలో ఫేమస్ అయింది. ఈ ప్యాలెస్ విస్తీర్ణం అప్పట్లోనే 400 ఎకరాలు. దాని చుట్టూ నిర్మించిన ప్రహారీనే కొన్ని మైళ్ల దూరం ఉండేది. ఈ ప్రాంగణంలో రెండు పెద్ద పోలో గ్రౌండ్లు, టెన్నిస్ కోర్టులు, పిక్నిక్ గ్రౌండ్లు, విశాలమైన తోటలు ఉండేవి. ఈ విశాలమైన భవనంలో 600 గదులు, డ్రాయింగ్ రూమ్లు, బ్యాంకెట్ హాల్, బిలియార్డ్ గదులు, కార్డ్ రూమ్లు ఉండేవి.
ఎర్రమంజిల్ అంటే..
ఎర్రమంజిల్ అసలు పేను ఇరాం మంజిల్. ఇది పర్షియన్ పదం. తెలుగులో ‘స్వర్గంలో నిర్మించుకున్న అందాల భవనం’గా చెప్పొచ్చు. పాయిగా నవాబు వికార్ ఉల్ ఉమ్రా కట్టించుకున్న ‘ఫలక్నుమా ప్యాలెస్’కు ధీటుగా ఉండాలని ఫక్రూల్ ముల్క్ బహదూర్ భావించాడు. ఇండో–యూరోపియన్ స్టయిల్లో రెండతస్తుల అందాల సౌధంగా మలిచారు. ఇందులో 300 గుర్రాలు, 200కు పైగా పశువులు కట్టేసి ఉంచటానికి సరిపోయే వసతులు ఉండేవి. ప్యాలెస్ లోపలి భాగం అందమైన కళాకృతులతో చూడగానే ఆకట్టుకునేలా ఉంటుంది.
ఆ రోజుల్లోనే రూ.35 కోట్ల ఖర్చు
ఎర్రమంజిల్ ప్యాలెస్లో ప్రత్యేక ఆకర్షణ విశాలమైన డ్రాయింగ్ రూమ్. ప్యాలెస్ నిర్మాణానికి ఆ రోజుల్లోనే దాదాపు రూ.35 కోట్లు ఖర్చయినట్లు చరిత్ర చెబుతోంది. ఏడో నిజాం పాలనలో ఘనమైన వైభవం చూసిన ఎర్రమంజిల్ ప్యాలెస్.. 1948లో పోలీస్ చర్య జరిగే వరకు నవాబ్ ఫక్రూల్ ముల్క్ సంబంధీకుల అధీనంలోనే ఉంది. 1950ల తర్వాత తొలుత స్టేట్ ఆర్కైవ్స్కు, అనంతరం పబ్లిక్ వర్క్స్ డిపార్ట్మెంట్కు అప్పగించారు. అప్పటి నుంచి ఇరిగేషన్, ఆర్ అండ్ బీ శాఖలు ఎర్రమంజిల్ భవనంలో కార్యకలాపాలు నిర్వహిస్తున్నాయి.
సర్కారు ఏమంటోంది?
హెరిటేజ్ ప్రాంతాల లిస్టు ఉన్న హైదరాబాద్ అర్బన్ డెవలప్మెంట్ అథారిటీ (హుడా) జోనింగ్ చట్టంలోని రెగ్యులేషన్–13 తొలగింపుతో ఎర్రమంజిల్ భవనం వారసత్వ హోదాను కోల్పోయింది. జీహెచ్ఎంసీ పరిధిని వదిలేసి ఓఆర్ఆర్ బయటి ప్రాంతాల కోసం 2031 మాస్టర్ ప్లాన్ను తయారుచేశాం. ఈ క్రమంలో జీవో నంబర్–183 ద్వారా హెరిటేజ్ సైట్ల లిస్టు ఉన్న నిబంధన–13 తొలగించాం. ఎర్రమంజిల్ భవనం హెరిటేజ్ బిల్డింగ్ కాదు. ప్రస్తుతం అది శిథిలావస్థకు చేరింది.
హైకోర్టు అభిప్రాయం
రాష్ట్ర ప్రభుత్వం చెబుతున్న అంశాలకు, మాస్టర్ ప్లాన్లకు మధ్య తేడాలు ఉన్నాయి. 2010 నుంచి 2013 వరకు ఐదు మాస్టర్ ప్లాన్లు వచ్చాయని గవర్నమెంట్ చెబుతోంది. ఫస్ట్ మాస్టర్ ప్లాన్లో హెరిటేజ్ భవనాల రక్షణ గురించి ఉంది. రెండో మాస్టర్ ప్లాన్లో లేదు. ప్రభుత్వమేమో అన్ని మాస్టర్ ప్లాన్లకూ సంబంధం ఉంటుందని అంటోంది. ప్రస్తుతం ఏ మాస్టర్ ప్లాన్ అమల్లో ఉందో సర్కారు క్లియర్గా చెప్పాలి. 2010 నాటి హెచ్ఎండీఏ మాస్టర్ ప్లాన్–ఏలో ఎర్రమంజిల్ పురాతన కట్టడమే.
–పృథ్వీ కుమార్ చౌహాన్
