కలాన్ని ఆయుధంగా చేసుకొని తల్లి భాషలోనే కవిత్వం రాసి ప్రజల పక్షం వహించిన నిత్య చైతన్య శీలి ప్రజా కవి కాళోజీ. తెలంగాణ భాషకు ఊపిరి పోశారు. బీజాపూర్ జిల్లా రట్టిహల్లిలో1914 సెప్టెంబర్9న రంగారావు, రమాబాయి దంపతులకు కాళోజీ ద్వితీయ సంతానంగా జన్మించారు. ఆయన పూర్తి పేరు రఘువీర్ నారాయణ్ లక్ష్మీకాంత్ శ్రీనివాసరావు రామ్ రాజా కాళోజీ. ప్రాథమిక విద్య మడికొండలో, ఉన్నత విద్య హనుమకొండలో పూర్తి చేశారు. చదువుకునే రోజుల్లోనే ఆయన అన్యాయాన్ని ఎదురించేవారు. భగత్ సింగ్ను ఉరి తీసిన ఘటన, స్కూలులో నాటకాలు కాళోజీ వ్యక్తిత్వంపై ప్రభావం చూపాయి. ప్రజల హక్కులను అణచివేసే గస్తీ నిషాన్చట్టంపై నిరసన గళం విప్పారు. ఖలీల్ జీబ్రాన్ రచనలతో ప్రభావితులయ్యారు.
కలంతో స్పందించి..
అన్యాయం, అసమానతలను చూసి ‘ఎందుకో హృదిని ఇన్ని ఆవేదనలు’ అని, ‘పరుల కష్టం చూసి పగిలిపోవును గుండె..- మాయ మోసం చూసి మండిపోవును ఒళ్లు’ అంటూ అక్షరాలను ఆయుధాలుగా చేసుకుని వ్యవస్థపై బాధ, కోపంతో నిజమైన మనిషిగా స్పందించారు. ‘ ఓటిచ్చినప్పుడే ఉండాలి బుద్ధి’ అంటూ ఓటరుకు కర్తవ్య బోధ చేశారు. మాట్లాడే భాషనే రాయాలని, చదవాలని కోరుకున్న వ్యక్తి కాళోజీ. అందుకే ఆయన ‘బడి పలుకుల భాష కాదు పలుకుబడుల భాష కావాలి’ అన్నారు. వాడుక భాషలో రచనలు రావాలని కోరుకున్నారు. పరభాష వ్యామోహంలో కొట్టుమిట్టాడుతున్న వారిని ‘తెలుగు బిడ్డవురోరి తెలుగు మాట్లాడుటకు సంకోచబడియెదవు సంగతేమిటి రా.. అన్య భాషలు నేర్చు ఆధ్రంబు రాదనుచు సఖిలించు ఆంధ్రుడా చావవెందుకురా’ అంటూ ఘాటుగా చురకలంటించారు.
భాషలోనే బతుకున్నదంటూ..
‘నీ భాషలో నీ బతుకున్నది, నీ యాసలనే నీ సంస్కృతున్నది ఎవని యాసల వాడు రాయాలి’ అని గట్టిగా గర్జించి చెప్పారు కాళోజీ. తెలంగాణ భాషకు ప్రాణం పోసిన కాళోజీ జన్మదినాన్ని తెలంగాణ భాషా దినోత్సవంగా నిర్వహించుకుంటున్నాం. భాషలోనే మనిషి జీవమున్నదని నమ్మిన వ్యక్తి ఆయన. ‘తెలంగాణ సాదిద్దాం పదరా దొంగల దూరం కొడదాం పదరా’ అంటూ తొలి దశ తెలంగాణ ఉద్యమంలో గళమెత్తారు. ఆయన పాల్గొనని సమావేశాలు, నిరసనలు, నిర్భంధాలు లేవు. ‘అన్నపురాసులొకచోట ఆకలి కేకలు ఒకచోట’ అంటూ సమాజంలో అసమానతలను నిరసించారు. ‘బతుకు తప్పదు.. బతక్కా తప్పదు.. అన్యాయాన్ని ఎదిరించిన వాడే నాకు ఆరాధ్యుడు’ అంటూ సుతి మెత్తగా మందలించారు. తన లాగే అన్యాయాన్ని ఎదిరించాలనే సోయిని ప్రజల్లో కలిగించారు. అన్యాయం అసమానలతో గొడవ పెట్టుకుని ‘నా గొడవకు’ శ్రీకారం చుట్టారు. ఆయన రచించిన ‘నా గొడవ’ గేయాలు అఖిలాంధ్ర ప్రజల గొడవగా ప్రశంసలు పొందాయి. ‘జరిగేవన్నీ చూస్తూ కూర్చుండగా సాక్షీభూతుణ్ణి కాను సాక్షాత్తు మానవుణ్ణి’ అంటూ దీమాగా చెప్పుకున్నారు కాళోజీ. మనిషి పోరడిగా బతుకొద్దు- పౌరుడిగా బతకాలి అంటారాయన. గొర్రె కసాయిని నమ్మినట్లు నమ్మొద్దు, పిల్లల్ని రెక్కల్లో పొదువుకునే కోడి వలె గద్దల్ని ఎదిరించాలని యువతకు గుర్తు చేస్తూ వారిలో చైతన్యం నింపారు. ‘ఉదయం కానే కాదనుకోవడం నిరాశ.. ఉదయించి అట్లానే ఉండాలనుకోవడం దురాశ’ అంటూ ఆశావాదాన్ని వ్యక్తం చేస్తూ బతుకు మీద భరోసాను నేర్పారు. ‘సాగిపోవుటే బతుకు.. ఆగిపోవుటే సావు’ అంటూ నిత్య చైతన్యంతో ముందుకు సాగాలని స్ఫూర్తిని నింపారు. ‘ఒక్క సిరా చుక్క లక్ష మెదళ్లకు కదలిక’ అన్నారు. ఇలా తన రచనలతో ప్రజల మెదళ్లను కదిలించిన కలం యోధుడు కాళోజీ.
వివిధ బాధ్యతలు చేపట్టి..
కాళోజీ1958 నుంచి1960 వరకు రాష్ట్ర శాసనమండలి సభ్యుడుగా, ఆంధ్ర సారస్వత పరిషత్ సభ్యుడిగా, ఆంధ్రప్రదేశ్ సాహిత్య అకాడమీ సభ్యుడిగా, తెలంగాణ రచయితల సంఘం అధ్యక్షుడిగా ఉన్నారు. అణా కథలు, కాళోజీ కథలు, పార్థివ వ్యయం సంకలనం, నా గొడవ, తెలంగాణ ఉద్యమ కవితలు, ఇది నా గొడవ తదితర రచనలు చేశారు. ‘బాపు! బాపు!!’ అని పేరు పెట్టి ఆత్మకథను రాసుకున్నారు. అందులో మొదటి ప్రపంచ యుద్ధంతో పాటే నేను భూమి మీద పడ్డాను అని చెప్పుకున్నారు. ‘నా పుట్టుకే యుద్ధంలో ప్రారంభమైంది అందుకే సమాజం మీదనే నా యుద్ధం’ అంటూ ప్రజలను చైతన్యపరిచారు. కాళోజీ అనేక సత్కారాలు, పురస్కారాలు పొందారు. 1972లో భారత ప్రభుత్వం స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడిగా గుర్తించి, తామ్రపత్రం బహూకరించింది. బూర్గుల రామకృష్ణారావు మెమోరియల్ అవార్డు, కాకతీయ విశ్వవిద్యాలయం గౌరవ డాక్టరేట్, గురజాడ అవార్డు, నాగపూర్ విశ్వవిద్యాలయం విశిష్ట పురస్కారం, ఉండేలా మాల కొండారెడ్డి విజ్ఞాన పీఠం అవార్డు, రామినేని ఫౌండేషన్ అవార్డులు ఆయనను వరించాయి. 2002 నవంబర్ 13న కాళోజీ మరణించారు.
చెరగని ముద్ర
తెలంగాణ భాషపై చెరగని ముద్ర వేసిన కాళోజీ ఆశయం ఇప్పటికీ నెరవేరడం లేదు. ఆయన చెప్పిన పలుకుబడుల భాషలో కాకుండా బడి పలుకుల భాషలో విద్యా బోధన జరుగుతోంది. మాతృభాషలో మాట్లాడటాన్ని అవమానంగా, పరాయి భాషలో మాట్లాడటం, రాయడం, చదవడాన్ని గౌరవ సూచకంగా భావించే పరిస్థితి ఉందిప్పుడు. ప్రభుత్వం కూడా ‘నోటితో చెప్పి నొసటితో వెక్కిరించినట్లు’ మాటల వరకే మాతృభాష మీద అభిమానం చూపుతోంది తప్ప చేతల్లో కనిపించడం లేదు. ఇటీవల ఇంటర్ కాలేజీల్లో ద్వితీయ భాషగా సంస్కృతాన్ని ప్రవేశపెట్టారు. తెలంగాణ భాషకు, యాసకు ప్రాణం పోసిన కాళోజీ ఆశయాలకు అనుగుణంగా తెలంగాణ సంస్కృతీ సాంప్రదాయాలకు, ఆచార వ్యవహారాలకు మణి మకుటమైన భాషా పరిరక్షణకు ప్రతి ఒక్కరూ కంకణబద్ధులు కావాలె. కాళోజీ పిలుపునే స్ఫూర్తిగా తీసుకుని నేను 108 పాటలతో ‘పూల జాతర’ బతుకమ్మ పాటల పుస్తకాన్ని వెలువరించాను. కాళోజీ స్ఫూర్తిగా ప్రతి ఒక్కరూ బాధ్యతగా భాషను రక్షించి భవిష్యత్ తరాలకు అందించాల్సిన అవసరం ఉంది. ఉద్యమాల బాటలో నడిచి అన్యాయం ఎక్కడ ఉన్నా ఎదిరిస్తూ కోపంతో, కన్నీళ్లతో, కవిత్వాలు, పాటలు రాసి నిరసన ప్రకటించిన కాళోజీ వ్యక్తిగతంగా స్వేచ్చా జీవి. తన గురించి తాను ఎప్పుడూ ఆలోచించని వ్యక్తి. ఆయన కోరిక మేరకు చనిపోయిన తర్వాత పార్థివ దేహం కూడా సమాజానికే ఉపయోగ పడాలని కాకతీయ మెడికల్ కాలేజీకి అప్పగించారు. వీధుల్లో విగ్రహాలు పెట్టి, వరంగల్ నగరంలో కాళోజీ కళాక్షేత్రాన్ని ఏర్పాటు చేసి, విశ్వవిద్యాలయానికి కాళోజీ పేరు పెట్టి తనను యాదిజేసుకొని ఘనంగా నివాళులర్పిస్తున్నాం. తెలంగాణ భాషకు సరైన గౌరవం కల్పించడమే కాళోజీకి మనమిచ్చే నిజమైన నివాళి!.
– కొమ్మాల సంధ్య, తెలుగు లెక్చరర్, ములుగు జిల్లా
