ఆగని రాయలసీమ లిఫ్ట్! ..చకచకా పనులుకానిచ్చేస్తున్న ఏపీ

హైదరాబాద్, వెలుగు : శ్రీశైలం ప్రాజెక్టు డెడ్​స్టోరేజీ నుంచి దొడ్డిదారిలో నీళ్లు మళ్లించుకుపోయేలా ఏపీ నిర్మిస్తున్న రాయలసీమ లిఫ్ట్ ​ఇరిగేషన్ ​స్కీమ్​(సంగమేశ్వరం/ఆర్ఎల్ఐఎస్) పనులు శరవేగంగా జరుగుతున్నాయి. ఏపీలోని గత వైసీపీ ప్రభుత్వం ఎలాంటి అనుమతులు లేకుండానే ఈ ప్రాజెక్టును ప్రారంభించినా.. నాటి బీఆర్ఎస్​సర్కార్ కండ్లు మూసుకొని ఉండడం, అడ్డుకునేందుకు కనీస చర్యలు తీసుకోకపోవడంతో ఇప్పుడు మన రాష్ట్రానికి తీవ్ర అన్యాయం జరిగే పరిస్థితి వచ్చింది. కాంగ్రెస్ పార్టీ అధికారంలోకి వచ్చి 10 నెలలు అవుతున్నా రాయలసీమ ప్రాజెక్టును అడ్డుకునేందుకు సీరియస్​గా దృష్టి పెట్టలేదు. ఒకట్రెండుసార్లు కేంద్రానికి లేఖలు రాసినా అవి కేవలం పర్యావరణ అనుమతుల అంశం వరకే పరిమితమయ్యాయి. దీంతో ఏపీలో కొత్తగా వచ్చిన టీడీపీ ప్రభుత్వం కూడా రాయలసీమ లిఫ్ట్​ పనులను చకచకా కొనసాగిస్తున్నది. 

డెడ్​స్టోరేజీకి దిగువ నుంచే జలదోపిడీ

ఏపీలోని గత జగన్​ సర్కార్ పక్కా ప్రణాళిక ప్రకారం శ్రీశైలం ప్రాజెక్టు నుంచి జలదోపిడీకి తెరతీసింది. డెడ్​స్టోరేజీకి దిగువన 800 అడుగుల నుంచే రోజుకు 3.5 టీఎంసీలను తరలించుకుపోయేలా సంగమేశ్వరం వద్ద రాయలసీమ లిఫ్ట్ స్కీమ్​కు, అలాగే పోతిరెడ్డిపాడు హెడ్​రెగ్యులేటర్​ సామర్థ్యాన్ని 80 వేల క్యూసెక్కులకు పెంచే విస్తరణ పనులకు అనుమతిస్తూ 2020 మే 5న జీవో 203 జారీ చేసింది. సంగమేశ్వరం​ ద్వారా తెలుగుగంగ ప్రాజెక్టుకు 29 టీఎంసీలు, చెన్నై వాటర్​ సప్లైకి 15 టీఎంసీలు, శ్రీశైలం రైట్​ బ్రాంచ్​ కెనాల్​కు 19 టీఎంసీలు, గాలేరు నగరి సుజల స్రవంతికి 38 టీఎంసీల చొప్పున మొత్తం 101 టీఎంసీలను తాగునీటి అవసరాల పేరుతో దొడ్డిదారిలో మళ్లించుకుపోయేందుకు పథకం వేసింది. ఈ క్రమంలో ఇప్పటికే పోతిరెడ్డిపాడు హెడ్​ రెగ్యులేటర్ ​కెపాసిటీని పెంచడం ద్వారా 1.50 లక్షల క్యూసెక్కుల నీటిని తరలించుకుపోయే పనిలో ఏపీ నిమగ్నమైంది. దీనికి సైతం సెంట్రల్​వాటర్​కమిషన్​(సీడబ్ల్యూసీ) అనుమతులు లేవు. గత కేసీఆర్​సర్కార్ నిర్లక్ష్యంతో నాడు జగన్​సర్కార్ రాయలసీమ లిఫ్ట్​స్కీమ్​పనులను ప్రారంభించగా, ఇప్పుడు అధికారంలోకి వచ్చిన కాంగ్రెస్​సర్కార్ సైతం దీనిపై దృష్టిపెట్టకపోవడంతో ఏపీలో ఎప్పట్లాగే పనులు కొనసాగుతున్నాయి.

పర్యావరణ అనుమతుల్లేకున్నా.. 

రాయలసీమ లిఫ్ట్​ఇరిగేషన్ ​స్కీమ్​కు పర్యావరణ అనుమతులు ఇప్పటికీ రాలేదు. అయినా ఏపీ సర్కార్ మాత్రం ప్రాజెక్టు నిర్మాణాన్ని స్పీడప్​ చేసింది. కేవలం డ్రింకింగ్​వాటర్​ కోసమే ప్రాజెక్టును చేపడుతున్నామని చెప్తున్నది. అందుకు అనుగుణంగా గతేడాది ఆగస్టు 11న జీవో 364 జారీ చేసింది. ప్రాజెక్టును ఫేజ్​1, ఫేజ్​2 కింద విభజించామని..  ప్రస్తుతం ఫేజ్​1 పనులు డ్రింకింగ్ వాటర్ కోసమే చేస్తున్నామని వాదిస్తున్నది. కానీ వాస్తవ పరిస్థితులు మాత్రం ఇందుకు భిన్నంగా ఉన్నాయి. డ్రింకింగ్​ వాటర్​ ముసుగులో  ఫేజ్​1 పనులను చేస్తున్న ఏపీ.. పనిలోపనిగా ఇరిగేషన్​ అవసరాలను తీర్చే ఫేజ్​2 పనులనూ మొదలుపెట్టేసింది. ఇప్పటికే ప్రాజెక్టులో భాగమైన పంప్​హౌస్​నిర్మాణ పనులు 87 శాతం పూర్తి చేసింది. నీటిని తరలించే స్థానం నుంచి పంప్​హౌస్​వరకు అప్రోచ్​చానెల్​పనులనూ 14.13 శాతం పూర్తి చేసింది. అప్రోచ్​చానెల్​లో 4.59 కోట్ల క్యూబిక్​ మీటర్ల ఎర్త్​వర్క్​పనులను చేయాల్సి ఉండగా, 64.97 లక్షల క్యూబిక్​ మీటర్ల పని కంప్లీట్ చేసింది. పంప్​హౌస్​కు మొత్తం 27 లక్షల క్యూబిక్​మీటర్ల పని చేయాల్సి ఉండగా, 23.49 లక్షల క్యూబిక్​ మీటర్ల పని పూర్తి చేసేసింది. మరో 3.50 లక్షల క్యూబిక్​మీటర్ల పని మాత్రమే పెండింగ్​లో ఉంది. 

నిబంధనలకు విరుద్ధంగా నీళ్ల తరలింపు..  

వాస్తవానికి శ్రీశైలం ప్రాజెక్టు నుంచి ఔట్​సైడ్ ​బేసిన్​కు ఎట్టి పరిస్థితుల్లోనూ నీటిని తరలించవద్దని నిబంధనలు చెప్తున్నాయి. 1960 సెప్టెంబర్​తర్వాత చేపట్టిన ఏ ప్రాజెక్టు నుంచి కూడా బేసిన్ ​బయటకు నీటిని తరలించొద్దని కృష్ణా వాటర్​ డిస్ప్యూట్స్​ ట్రిబ్యునల్​1 (బచావత్​ట్రిబ్యునల్) అవార్డు స్పష్టం చేసింది. కానీ ఏపీ సర్కార్ మాత్రం అందుకు విరుద్ధంగా శ్రీశైలం బేసిన్​లోనే లేని రాయలసీమకు నీటిని తరలించుకుపోయేందుకు ప్రయత్నిస్తున్నది. అంతేగాకుండా పెన్నా బేసిన్​లో ఇప్పటికే ఏపీకి 307.6 టీఎంసీల గ్రాస్​ స్టోరేజీ అందుబాటులో ఉంది. ఒక ఏడాదిలో వచ్చే వరదలు 75 శాతం ఆధారంగా (75% డిపెండబిలిటీ) చూసుకున్నా 200 టీఎంసీల కన్నా ఎక్కువ నీళ్లే అందుబాటులో ఉంటాయి. వాటి నుంచి ఏపీ డ్రింకింగ్​వాటర్​కు తరలించుకుపోవచ్చు. కానీ, ఇక్కడ మాత్రం ఏపీ ఉద్దేశపూర్వకంగానే శ్రీశైలం నుంచి రాయలసీమ లిఫ్ట్​ ఇరిగేషన్​స్కీమ్​ ద్వారా నీటిని మళ్లించుకుపోయేందుకు కుట్ర పన్నుతున్నదనే ఆరోపణలు వినిపిస్తున్నాయి. అసలు డ్రింకింగ్​వాటర్​ కోసమే అయినా రోజుకు 3.5 టీఎంసీల అవసరం ఏముంటుందన్న ప్రశ్నలూ తలెత్తుతున్నాయి.

మూడేండ్లు కండ్లు మూసుకున్న కమిటీ..

రాయలసీమ ప్రాజెక్టు పనుల పురోగతిని తెలుసుకునేందుకు, నిబంధనల ప్రకారమే ఏపీ ముందుకు వెళ్తుందో? లేదో? తేల్చేందుకు జాయింట్​కమిటీ వేయాలన్న బ్రజేశ్​ కుమార్​ ట్రిబ్యునల్​(కృష్ణ వాటర్​డిస్ప్యూట్స్​ట్రిబ్యునల్​2) ఆదేశాల మేరకు 2021 డిసెంబర్​17న కేంద్ర ప్రభుత్వం జాయింట్​కమిటీని ఏర్పాటు చేసింది. పర్యావరణ, అటవీ శాఖ ఆధ్వర్యంలో కమిటీ ఏర్పాటైంది. పర్యావరణ మంత్రిత్వ శాఖ, ఫారెస్ట్, క్లైమేట్​ చేంజ్​శాఖ సైంటిస్ట్​ డాక్టర్ సురేశ్​బాబు పసుపులేటి, హైదరాబాద్​ జీఎస్ఐ ఇంజినీరింగ్​ జియాలజీ డివిజన్ ​డైరెక్టర్ శైలేంద్రకుమార్​సింగ్, సీడబ్ల్యూసీ డైరెక్టర్​ఎం.రమేశ్​కుమార్ సభ్యులుగా  కమిటీ ఏర్పాటు చేశారు. ఈ కమిటీ ప్రాజెక్ట్​ సైట్​ను వీలైనంత త్వరగా పరిశీలించి పర్యావరణ, అటవీ శాఖకు నివేదిక సమర్పించాల్సి ఉంది. సీడబ్ల్యూసీ (సెంట్రల్​వాటర్​కమిషన్) నిబంధనలకు అనుగుణంగా పనులు జరుగుతున్నాయా? డీపీఆర్​ఉద్దేశం ఏమిటి? గైడ్​లైన్స్​ను ఫాలో అవుతున్నారా? లేదా? లాంటి అంశాలను తేల్చాల్సి ఉంది. కానీ, దాదాపు మూడేండ్ల పాటు ఈ జాయింట్​కమిటీ కనీసం స్పందించలేదు. ప్రాజెక్టు వైపు కన్నెత్తి కూడా చూడలేదు. అప్పటికే ఏపీ డీపీఆర్​మాటున ప్రాజెక్టు పనులను వేగంగా చేసేసింది. తీరా ఈ ఏడాది మార్చి 13, 14న ప్రాజెక్ట్​సైట్​ను జాయింట్​కమిటీ సందర్శించింది. మార్చి 22న పర్యావరణ, అటవీ శాఖకు తన నివేదికను సమర్పించింది. ఏపీ సర్కార్ కనీసం పర్యావరణ అనుమతుల్లేకుండానే, డీపీఆర్​(డిటెయిల్డ్​ ప్రాజెక్ట్​ రిపోర్ట్)కు మించి పనులను చేసిందని నివేదికలో స్పష్టం చేసింది. పనులతో పర్యావరణానికి నష్టం కలిగిందని, సెంట్రల్​పొల్యూషన్​కంట్రోల్​బోర్డు (సీపీసీబీ) గైడ్​లైన్స్​కు అనుగుణంగా పనులు చేయలేదని.. అందుకు రూ.2 కోట్ల 65లక్షల 31వేల 250 మేర పరిహారం చెల్లించాల్సిన అవసరం ఉందని పేర్కొంది. పర్యావరణానికి జరిగిన డ్యామేజీకిగానూ పలు చర్యలు కూడా తీసుకోవాలని సూచించింది. 

లేఖలు తప్ప చర్యలేవీ?

అప్పట్లో సంగమేశ్వరం ప్రాజెక్టు నిర్మాణంపై ‘సారూ.. సంగమేశ్వరం కడ్తున్నరు’ పేరుతో ‘వెలుగు’ ఎక్స్​క్లూజివ్​ కథనాన్ని ప్రచురించింది. అప్పటికే ఆ ప్రాజెక్టు గురించి తెలిసినా నాటి సీఎం కేసీఆర్​మౌనంగా ఉండిపోయారు. ఆ తర్వాత ఉమ్మడి పాలమూరు జిల్లాకు చెందిన రైతు గవినోళ్ల శ్రీనివాస్​రాయలసీమ ప్రాజెక్టుపై కోర్టుకు వెళ్లడంతో మరోసారి ఈ అంశం చర్చనీయాంశమైంది. అప్పుడు కూడా  ప్రాజెక్టును అడ్డుకోవడానికి నాటి బీఆర్ఎస్​ సర్కార్ కనీస చర్యలు తీసుకోలేదు. పైగా నీళ్ల విషయంలో గొడవలొద్దని, రాయలసీమకూ నీళ్లివ్వాల్సిన అవసరం ఉందని అప్పట్లో కేసీఆర్​ వ్యాఖ్యానించారు. అప్పటి ఏపీ సీఎం జగన్​ను ప్రగతి భవన్​కు పిలిపించుకుని దావత్​లు చేసుకున్నారు.  అప్పటి మంత్రి రోజా ఇంటికి వెళ్లి విందు భోజనాలు చేసొచ్చారు. రాయలసీమ ప్రాజెక్టును ఆపేందుకు ఆస్కారం ఉందని తెలిసినా, అపెక్స్​కౌన్సిల్​ మీటింగ్​లకు కేసీఆర్​ హాజరుకాలేదు. రాష్ట్ర ప్రభుత్వం తరఫున వాదనలు వినిపించేందుకు కనీసం అధికారులను సైతం పంపించలేదు. దీనిపై తీవ్ర విమర్శలు రావడం, ఆరోపణలు వెల్లువెత్తడంతో నామమాత్రంగా ట్రిబ్యునల్​కు లేఖలు రాసి, సుప్రీంకోర్టుల్లో కేసులు వేసి, కొన్నాళ్ల తర్వాత పట్టించుకోవడం మానేశారు. ట్రిబ్యునల్​ముందు అడపాదడపా ఇరిగేషన్​ డిపార్ట్​మెంట్​వాదనలు వినిపిస్తున్నా.. లేఖలు రాస్తున్నా ప్రయోజనం మాత్రం దక్కలేదు. కాగా, కాంగ్రెస్​అధికారంలోకి వచ్చి ఏడాది అవుతున్నా ఆ ప్రాజెక్ట్​పై సీరియస్​గా దృష్టి సారించలేదు. ఇరిగేషన్​మంత్రి ఉత్తమ్​ కుమార్ రెడ్డి ప్రాజెక్టుపై ఒకటిరెండు సార్లు లేఖలు రాశారని చెప్తున్నా.. ఆశించిన ఫలితం దక్కలేదు. రెండు వారాల క్రితం ఇరిగేషన్​ సెక్రటరీ రాహుల్​బొజ్జా కూడా కేంద్రానికి లేఖ రాసినట్టు తెలిసింది. అందులో రాయలసీమ లిఫ్ట్​ స్కీమ్ కు పర్యావరణ అనుమతులు ఇవ్వవద్దని కోరారే తప్ప.. ప్రాజెక్టు పనులను ఆపాలని గట్టిగా చెప్పలేదన్న విమర్శలు వస్తున్నాయి. ఇప్పటికైనా రాష్ట్ర ప్రభుత్వం రాయలసీమ లిఫ్ట్​పనులు మరింత ముందుకు వెళ్లకుండా చర్యలు తీసుకోవాల్సిన అవసరం ఉంది. లేదంటే ఏపీ ఆ ప్రాజెక్టును పూర్తి చేసి శ్రీశైలం జలాల్లో భారీ గండి కొట్టడం ఖాయమనే అభిప్రాయాలు వ్యక్తమవుతున్నాయి. 

ఏపీకి కేంద్రం షోకాజ్​ నోటీసులు.. ​

జాయింట్​కమిటీ ఇచ్చిన నివేదిక ఆధారంగా ఏపీ సర్కార్ కు ఈ ఏడాది ఏప్రిల్​24న కేంద్ర పర్యావరణ శాఖ షోకాజ్ నోటీసులు జారీ చేసింది. డీపీఆర్​ను తయారు చేసేందుకు పనులు చేస్తామని చెప్పి, అంతకు మించి పనులు ఎందుకు చేశారో చెప్పాలని ఆదేశించింది. ఎన్విరాన్మెంట్​ప్రొటెక్షన్​యాక్ట్​1986 కింద ఇచ్చిన ఈ షోకాజ్​నోటీసుల్లో డీపీఆర్​ తయారు చేసేందుకు చేయాల్సిన పనులకూ ఎన్విరాన్మెంట్​క్లియరెన్సులు తప్పనిసరి అని స్పష్టం చేసింది. కానీ, ప్రాజెక్టు విషయంలో ఏపీ నిబంధనలు ఉల్లంఘించిందని తేల్చి చెప్పింది. వాస్తవానికి డీపీఆర్​ కోసం పనులు చేయాల్సి వస్తే.. ఈఐఏ నోటిఫికేషన్​2006 ప్రకారం కేవలం ప్రాజెక్ట్​ సైట్​చుట్టూ ప్రహరీ నిర్మాణం, ఆ ప్రాంతంలో తాత్కాలిక నిర్మాణాలు, తాత్కాలికంగా కరెంట్, నీటి సౌకర్యం కల్పించడం వంటి పనులను మాత్రమే చేపట్టాల్సి ఉంటుంది. కానీ, ఇక్కడ ఏపీ మాత్రం వాటికి మించి పంప్​హౌస్​ల కోసం ఎక్స్​కవేషన్​వర్క్స్, టన్నెల్​వర్క్స్, అప్రోచ్​కెనాల్​వర్క్స్​ను కూడా చకచకా చేసేస్తున్నది. 

ప్రాజెక్టు జీవో ఇచ్చిన అధికారినే తెలంగాణలో తెచ్చిపెట్టుకున్నరు.. 

రాయలసీమ ప్రాజెక్టుని చేపడుతున్నామని పేర్కొంటూ 2020లో నాటి ఏపీ స్పెషల్ చీఫ్ సెక్రటరీ ఆదిత్యనాథ్ దాస్ జీవో ఇచ్చారు. ఈ ప్రాజెక్టుకు సంబంధించి ఆయనపైనే పలు కోర్టు ధిక్కరణ  కేసులు ఉన్నాయి. పనులు ఆపాలని గ్రీన్ ట్రిబ్యునల్ ఆదేశించినా వినకుండా కొనసాగించారనే ఆరోపణలు ఉన్నాయి. దీనిపై అప్పట్లో తెలంగాణ అధికారులు గ్రీన్ ట్రిబ్యునల్ దృష్టికి వెళ్లగా, ఆదిత్యనాథ్ దాస్ పై ట్రిబ్యునల్ ఆగ్రహం వ్యక్తం చేసింది. కాగా, ఇప్పుడు అదే అధికారిని కాంగ్రెస్ సర్కార్ ఇరిగేషన్ డిపార్ట్‌‌‌‌‌‌‌‌మెంట్‌‌‌‌‌‌‌‌కు సలహాదారుగా నియమించడంపై తీవ్ర విమర్శలు వస్తున్నాయి. నాడు ఏపీ సర్కార్ కోసం నిబంధనలకు విరుద్ధంగా పని చేసిన వ్యక్తి.. మన రాష్ట్ర ప్రయోజనాలను ఎలా కాపాడతారనే ప్రశ్నలు ఉత్పన్నమవుతున్నాయి‌‌‌‌‌‌‌‌.