ప్రచారానికి సంబంధించి రాజకీయ పార్టీలు ఏ ఒక్క మీడియానీ మిస్ చేసుకోవు. పోలింగ్ పూర్తయ్యే చివరి క్షణం వరకూ ఓటర్లను ప్రభావితం చేయాలనే చూస్తాయి. ఫేస్బుక్, ట్విట్టర్, ఇన్స్టాగ్రామ్ వంటి ఫ్లాట్ఫామ్లు అందుబాటులోకి రావటంతో క్యాంపెయిన్కి మరింత కలిసొచ్చింది. కానీ.. ఆన్లైన్, ఆఫ్లైన్… ప్రచార వేదిక ఏదైనా ఎన్నికల కోడ్ పాటించటం తప్పనిసరి. రూల్స్ అంటే లెక్కలేని పార్టీలను, సోషల్ మీడియాను ఈసీ లైట్గా తీసుకోవడంపై ఎలక్షన్ రిఫార్మ్స్ కోరుకునేవాళ్లు అభ్యంతరం చెబుతున్నారు.
ఆదివారంతో ఆరో విడత లోక్సభ ఎన్నికలు పూర్తయ్యాయి. ఇంకా ఒక్క రౌండే మిగిలి ఉంది. ఇప్పటివరకు జరిగిన ప్రచారంలో వివిధ పార్టీలు ఫేస్బుక్కి ఇచ్చిన యాడ్స్ 2,235. వీటికోసం చేసిన ఖర్చు రూ.కోటీ 59 లక్షలు. ఈ యాడ్స్ అన్నీ ఆయా దశల ఎన్నికల ప్రచారం ముగిశాక పబ్లిష్ అయినవే. రూల్స్ ప్రకారం పోలింగ్కి 48 గంటల ముందే క్యాంపెయిన్ ఆపేయాలి. ఈ ‘సైలెన్స్ పీరియడ్’లో ప్రచారం చేస్తే ‘కోడ్ దాటిన క్రైమ్‌’గా పరిగణిస్తారు. దీన్నిబట్టి ఈ యాడ్స్ అన్నీ ‘రూల్స్ని పట్టించుకోని’ కోవలోకే వస్తాయి.
ఈ అడ్వర్టయిజ్మెంట్లలో అధికార పక్షానిదే అగ్ర స్థానం. సెకండ్ ప్లేస్లో ఉన్న కాంగ్రెస్తో పోల్చితే బీజేపీ ఈ యాడ్స్కోసం మూడు రెట్లు ఎక్కువ చెల్లించింది. హస్తం పార్టీ కన్నా కమలదళం రెండు వేలకు పైగా రూల్‌ ఉల్లంఘనలకు పాల్పడింది. ‘# మై ఫస్ట్ ఓట్ ఫర్ మోడీ’ పేరిట చేపట్టిన ప్రచారంలో భాగంగా బీజేపీ స్పాన్సర్ చేస్తున్న ఓ యాడ్ ఫేస్బుక్ యూజర్లలో 18–24 ఏళ్ల యూత్ని టార్గెట్గా పెట్టుకుంది. ఏప్రిల్ 21న ప్రారంభమైన ఈ అడ్వర్టయిజ్మెంట్ ప్రసారం ఈ నెల 19న లాస్ట్ ఫేజ్ ఓటింగ్ ముగిసే వరకు ఫేస్బుక్లో రానుంది. ఈ డేటాని గ్రాఫ్ అప్లికేషన్ ప్రోగ్రామింగ్ ఇంటర్ఫేస్ (ఏపీఐ) సమకూర్చిన టూల్స్ ఆధారంగా రూపొందించారు.
కట్టడి చేయలేమా!
మన దేశంలో ఎలక్షన్లు దశలవారీగా జరుగుతాయి. దీనికితోడు ఇప్పుడు సోషల్ మీడియానికూడా ప్రచారానికి బాగా వాడుతున్నారు. దీంతో సైలెన్స్ పీరియడ్లో క్యాంపెయిన్ని అడ్డుకునే పరిస్థితి లేదు. అందుకే అన్ని పార్టీలు వలంటరీగా చట్టాన్ని తూచా తప్పక పాటించాలని ఎలక్షన్ కమిషన్ కోరుతోంది. ‘ప్రచార గడువు పూర్తికాని సెగ్మెంట్లలోని పార్టీలు లేదా అభ్యర్థులు… ప్రచారం గడువు పూర్తయిన నియోజకవర్గాల్లోని పార్టీలు లేదా అభ్యర్థులకి డైరెక్ట్గా గానీ ఇన్డైరెక్ట్గా గానీ సాయం చేయకూడదు’ అని సూచిస్తోంది. కానీ, దీన్ని అమలు చేయటం చెప్పినంత తేలిక కాదు.
డిజైన్లోనే అసలు లోపం
ప్రస్తుతం జరుగుతున్నవి సార్వత్రిక ఎన్నికలు కాబట్టి యాడ్స్ని డిజైన్ చేసేటప్పుడు మల్టీ ఫేజ్ ఎన్నికలను దృష్టిలో పెట్టుకోలేదు. దేశ ప్రజలందర్నీ ఆకర్షించాలనే ఉద్దేశంతో ఒక యూనివర్సల్‌ కాన్సెప్ట్‌‌తో రూపొందించారు. ‘ఫలానా యాడ్ ఫలానా ఏరియాకే’ అని అనుకోలేదు. ప్రత్యేకంగా కొంత మంది ఆడియెన్స్‌‌ని, వాళ్ల జెండర్ని, ఏజ్ గ్రూప్ని, ఇంట్రస్ట్లను మాత్రమే పట్టించుకున్నారు. కాబట్టి ఆయా అడ్వర్టయిజ్మెంట్లను అకారణంగా కొన్ని లొకేషన్లకే, కొన్ని సమయాలకే పరిమితం చేయటం సాధ్యం కావట్లేదు. అందుకే ఎక్కువ యాడ్లు ‘సైలెన్స్ పీరియడ్’ రూల్స్ పాటించట్లేదు.
ఉద్దేశపూర్వకమా?
సైలెన్స్ పీరియడ్ రూల్స్ని కావాలనే పట్టించుకోవట్లేదా? లేక పరిమితులు విధించే వెసులుబాటు యాడ్స్లో లేకపోవటం వల్ల పాటించట్లేదా అనేది అర్థం కావట్లేదు. పైగా ఎలక్షన్ యాడ్స్ అన్నింటికీ పబ్లిషర్లు ‘నేషనల్ ఇంపార్టెన్స్’ అనే లేబుల్ వేయలేరు. దీనికితోడు వివిధ పొలిటికల్ పార్టీల తరఫున ఆన్లైన్ ప్రచార బాధ్యతలు తీసుకుంటున్న ఎన్నో కంపెనీల్లో ఫేస్బుక్ కూడా ఒక మాధ్యమమే.అన్నింటికీ అదే మెయిన్‌ ప్లాట్‌‌ఫామ్‌ కాదు. అందువల్ల ఆ సంస్థలన్నింటినీ కంట్రోల్ చేయటం పెద్ద పనే. దీనికంటూ భారీ యంత్రాంగం ఉండాలి. అలాంటిది ప్రస్తుతానికి ఎన్నికల కమిషన్‌‌లో లేదు.
అయితే.. ఫేస్బుక్ వంటి సోషల్ మీడియా ఫ్లాట్ఫామ్‌‌ల్లో కొన్ని పార్టీలు తెలివిగా ఈ ఉల్లంఘనని తప్పించుకోగలుగుతున్నాయి. సోషల్ మీడియా మూడు గంటలకోసారి ఈసీకి తమంతట తామే రిపోర్ట్ చేయాలి. తద్వారా వాలంటరీ కోడ్ ఆఫ్ ఎథిక్స్ని పాటించినట్లవుతుంది. దీనివల్ల ఎలక్షన్ ప్రచారం స్వేచ్ఛగా, పక్షపాతం లేకుండా, నీతినిజాయితీలతో జరిగే వేదికలుగా నిలవగలుగుతాయి. ఫస్ట్ ఫేజ్ ఎలక్షన్స్కి ముందు బీజేపీ.. పోలింగ్ ప్రాంతాలకు సంబంధించిన యాడ్స్నే రిలీజ్ చేసింది. టెక్నికల్గా ఇలా ముందుచూపు ప్రదర్శించటం, తెలివిగా వ్యవహరించటం కమలదళం ప్రత్యేకత. ఇది అన్ని పార్టీలూ పాటించాల్సిన విధానం. అయితే, ఇప్పటివరకు వచ్చిన యాడ్స్లో ఈ వాలంటరీ కోడ్ పాటించిన వైనం తక్కువ.
అన్ని పార్టీలకూ అలవాటైంది
సైలెన్స్ పీరియడ్లోనూ ప్రచారం చేసుకోవటం ఈ మధ్య షరా మామూలైంది. ఒకటీ రెండూ అని కాదు. అన్ని పొలిటికల్ పార్టీలూ ఇలాగే రూల్స్ అనే లక్ష్మణరేఖని భయమూ భక్తీ లేకుండా దాటేస్తున్నాయి. గ్రాఫ్ అప్లికేషన్ ప్రోగ్రామింగ్ ఇంటర్ఫేస్ (ఏపీఐ) అందుబాటులోకి తెచ్చిన టూల్స్ సాయంతో యాడ్స్ని అనాలసిస్ చేయగా ఈ విషయం తేలింది. తొలి నాలుగు దశల ఎన్నికల్లో ఏకంగా 16 పొలిటికల్ పార్టీలు ఇలా యాడ్స్ని ప్రసారం చేసినట్లు వెల్లడైంది. వాటిని సాక్ష్యాలతో సహా బయట పెట్టేందుకు ప్రస్తుతం ఈ డేటాబేస్లో సెర్చింగ్ జరుగుతోంది.
చట్టం ఏమంటోంది?
ఎన్నికలు ప్రశాంతంగా, పక్షపాతం లేకుండా జరిగితేనే డెమొక్రసీకి ఒక అర్థం పరమార్థం. అలాంటి వాతావరణాన్ని వంద శాతం కల్పించేందుకుగాను పక్కాగా ఎన్నికల ఏర్పాట్లకు సర్కార్లు ప్రయత్నిస్తాయి. ఇందులో భాగంగా పోలింగ్కి రెండు రోజుల ముందే బహిరంగ ప్రచారాన్ని నిలిపేస్తాయి. ‘ఓటింగ్ ప్రారంభానికి ఇంకా 48 గంటల సమయం ఉందనగా పార్టీలు, క్యాండిడేట్లు యాక్టివ్ క్యాంపెయినింగ్ చేయకూడదు. ఎలక్ట్రానిక్ మీడియాలోనూ ఇది నిషేధం’ అని ‘ప్రజా ప్రాతినిధ్య చట్టం–1951లోని సెక్షన్–126’ స్పష్టంగా చెబుతోంది.
