చెరువుల్లో కాలనీలే కారణం
ముంబై, చెన్నై నగరాలతోపాటు హైదరాబాద్లో కూడా రెయిన్ వాటర్ బయటకు పోయేందుకు, భూమిలోకి ఇంకేందుకు సరైన ఏర్పాట్లు లేనట్లు అనేక సంస్థల సర్వేలో తేలింది. దీంతో వానొస్తే సిటీలో రోడ్లన్నీ చెరువులుగా మారుతున్నాయి. కాలనీలు నీట మునుగుతున్నాయి. ఏటా ఇదే తంతు. అయినా పాలకుల్లో ముందుచూపు కనిపించట్లేదు. జీహెచ్‍ఎంసీ, హెచ్‍ఎండీఏలు ఉన్నా నగరంలో సరైన మాస్టర్ ప్లాన్ అమలుచేయలేకపోవడంతో సర్కారు సామర్థ్యంపై డౌట్లు వస్తున్నాయి. ప్రభుత్వంపై ప్రజలకు నమ్మకం పోయేట్లు ఉంది.
60 ఏళ్ల క్రితం నిజాం పాలకులు హైదరాబాద్లో రెయిన్ వాటర్ మేనేజ్మెంట్ని చక్కగా చేపట్టారు. నీళ్లు చెరువుల్లోకి, కుంటల్లోకి పోయేందుకు రోడ్ల పక్కన డ్రెయిన్లు కట్టించారు. తర్వాత నగరం అభివృద్ధి చెందింది. రోడ్లు విస్తరించాయి. దీంతో డ్రెయిన్‍ వాటర్ లైన్లు కనుమరుగయ్యాయి. డెవలప్మెంట్ పేరుతో అపార్ట్మెంట్లు, కాంప్లెక్స్లు, మల్టీప్లెక్స్లు వెలిశాయి. వాటిలోనైనా వాటర్ హార్వెస్టింగ్‍ పాయింట్లు కనిపిస్తే ఒట్టు. రోడ్ల పక్కన కనీసం ఇంకుడు గుంతలు తవ్వించే ప్లాన్ కూడా జీహెచ్‍ఎంసీ వద్ద లేనట్లు అనిపిస్తోంది.
ప్రజలూ బాధ్యత వహించాలి
నీరు నిలిచే చోట ఇంకుడు గుంతలు, డ్రెయిన్లు మచ్చుకైనా కన్పించవు. ఒకటీ రెండు చోట్ల ఉన్నా మెయింటనెన్స్ కరువై వాటిని ఏర్పాటు చేసిన లక్ష్యం నెరవేరట్లేదు. దీనికితోడు పాలకుల నిర్లక్ష్యం మూలంగా మొత్తం వాన నీటి వ్యవస్థ పాడైపోయింది. దీనికి ప్రభుత్వం, అధికారులతోపాటు ప్రజలు కూడా బాధ్యత వహించాలి. ఆ రోజుల్లో హైదరాబాద్ చుట్టుపక్కల ఎన్నో చెరువులు ఉండేవి. అవి చాలా వరకు కబ్జాకు గురయ్యాయి. దీంతో కొన్నాళ్లకు ‘నగరంలో ఒకప్పుడు చెరువులు ఉండేవి’ అని చెప్పుకోవాల్సి వస్తుందేమో అనిపిస్తోంది.
సిటీలోని పెద్ద పెద్ద చెరువులన్నింటినీ బడాబాబులు ఎప్పుడో ఆక్రమించేశారు. కొన్ని చోట్ల ఇళ్లు, మరికొన్ని చోట్ల కంపెనీలు కట్టేశారు. దీంతో చెరువులు నిండినప్పుడల్లా అపార్ట్మెంట్లు, కాలనీలు వాన నీటితో వాటర్ బాడీలను గుర్తుకు తెస్తున్నాయి. లేక్ ఫ్రంట్/లేక్వ్యూ అని చెప్పగానే ఆలోచించకుండా లక్షల రూపాయలు పెట్టి ఇళ్లు కొంటున్నారు. కానీ రూల్స్ పట్ల కనీస అవగాహన పెంచుకోవట్లేదు. తమ తప్పులను కప్పిపుచ్చుకుంటూ జనం ప్రభుత్వాలను నిందిస్తున్నారు.
మూసీలో ఒకప్పుడు మంచినీళ్లు
ఒకప్పుడు మూసీలో మంచి నీళ్లు పారేవి. ఇప్పుడు ఆ నది పేరు వింటేనే ముక్కు మూసుకోవాల్సిన పరిస్థితి. పాత బస్తీతోపాటు కొత్త కాలనీల్లోని డ్రైనేజీ లైన్లన్నీ మూసీలోకే దారితీస్తున్నాయి. ఆ నదీ ప్రాంతాన్ని ప్రభుత్వం ఇతర అవసరాలకు వాడుకుంటోంది. గతంలో మూసీ ఒడ్డున ఎంజీబీఎస్‍ కట్టడమే తప్పు అనుకుంటే ఇప్పుడు మెట్రో స్టేషన్ని ఏకంగా నది మధ్య భాగంలోనే నిర్మించారు. చాదర్‍ఘాట్‍ బ్రిడ్జికి రెండు వైపులా దాదాపు 60 శాతం నీటి కాలువలోనే కాలనీలు పుట్టుకొచ్చాయి.
నది ఒడ్డున ఇళ్లు కట్టేటప్పుడు ఆఫీసర్లు, లీడర్లు ఏం చేశారో అర్థంకావట్లేదు. ఇప్పటికైనా వేరే చోట పునరావాసం కల్పించి స్థానికులను అక్కడికి తరలించేందుకు చర్యలు చేపట్టాలి. చెరువుల్లోకి వాన నీటిని తెచ్చే కాలువలను కాపాడేందుకు గవర్నమెంట్ జీవో నంబర్–111ని తెచ్చింది. ఈమధ్య ఆ జీవోలో మార్పులు చేర్పులు చేస్తామని చెబుతోంది. ఇదే జరిగితే హైదరాబాద్ ప్రజలకు వాన నీటి కష్టాలు రెట్టింపవుతాయి. 1908లో మూసీ వరద కారణంగా చోటుచేసుకున్న ఛేదు జ్ఞాపకాలు మళ్లీ వెంటాడకుండా ఉండాలంటే పాలకులు కళ్లు తెరవాలి.
ఈ జనాభాకు ఈ సిస్టమ్ చాలదు
హైదరాబాద్లో ఇప్పట్లాగే గత 111 ఏళ్లలో 6 సార్లు మాత్రమే పెద్ద వానొచ్చింది. ప్రాబ్లం రెగ్యులర్గా రాకపోవడంతో వచ్చినప్పుడే ప్రభుత్వం, ఆఫీసర్లు హడావుడి చేసి తర్వాత మర్చిపోతున్నారు. అంతేతప్ప లాంగ్టర్మ్ ప్లాన్లు అమలుచేయట్లేదు. సిటీలోని డ్రైనేజీ సమస్యలో సీవరేజ్ సిస్టమ్ పెద్దది. నార్త్ జోన్తో పోల్చితే ఇబ్బందులు ఉన్న ఏరియాలు సౌత్ జోన్లోనే ఎక్కువ. గతంలో ఏర్పాటుచేసిన డ్రైనేజీ వ్యవస్థ 5 లక్షల జనాభాకే సరిపోతుంది. అది ప్రస్తుతం దాదాపు 90 లక్షలకు చేరింది. అందుకే ఈ కష్టాలు. నగరంలో వరద నీటి వ్యవస్థ సరిగా లేదు. వాస్తవానికి వరద నీటి వ్యవస్థ, సీవరేజ్ వాటర్ సిస్టం వేర్వేరుగా ఉండాలి. ప్రస్తుతం రెండూ ఒకే వ్యవస్థగా మారాయి. దీంతో కెపాసిటీ సరిపోవట్లేదు. వరద నీటి కాలువల పక్కన ఉన్న స్థలాలు చాలా వరకూ కబ్జా అయ్యాయి. ఒకప్పుడు ఈ సిస్టమ్ కోసం చాలా ఓపెన్ ప్లేస్ ఉండేది. దీంతో ఆ స్థలాల్లో నీరు ఇంకేది. ఇప్పుడు ఆ పరిస్థితి లేదు. అందువల్ల కబ్జాకు గురైన స్థలాలను ప్రభుత్వం వెంటనే ఖాళీ చేయించాలి.
వాననీరు పోయే కాల్వలు లేనందుకే
దేశంలో హైదరాబాద్కి ప్రత్యేక స్థానం ఉంది. వివిధ దేశాల ప్రజలకు జియోగ్రాఫికల్గా, క్లైమేట్పరంగా ఈ భాగ్య నగరంలో అనుకూల పరిస్థితులు ఉన్నాయనే పేరొచ్చింది. వీటిని దృష్టిలో పెట్టుకొని తెలంగాణ రాష్ట్ర రాజధానిని దేశానికి రెండో రాజధానిగా చేయాలనే అభిప్రాయాలు వ్యక్తమవుతున్నాయి. భూకంపాలు, వరదలు వంటి ప్రకృతి ప్రమాదాలు జరగని ఎత్తైన ప్రాంతంలో హైదరాబాద్ ఉంది. ఇలాంటి సేఫ్ సిటీలో విపత్తులను మనకు మనమే కొనితెచ్చుకుంటున్నాం.
నిజానికి ఈ విశ్వ నగరంలో మురుగు నీరు, వర్షపు నీరు విడివిడిగా ప్రవహించేలా ఏర్పాట్లు ఉండాలి. పెరిగే పాపులేషన్కి అనుగుణంగా డ్రైనేజీ సిస్టమ్ని పటిష్టంగా నిర్మించాలి. కానీ.. ఇవన్నీ లేకుండా ఎవరి అవసరాలకు తగ్గట్గు వాళ్లు ఇళ్లు కట్టుకోవడంతో నగరం నరకంలా మారింది. డ్రైనేజీలు, చెరువులు, కుంటలు అనే తేడా లేకుండా స్వాహా చేశారు. చిన్నపాటి వానకే విపరీతంగా ట్రాఫిక్ జామ్ అవుతోంది. నీళ్లు రోడ్లపై నిలవటంతో గుంతలు ఏర్పడుతున్నాయి. ఫలితంగా నగరం నిలువునా జలమయమవుతోంది.
ఒకప్పుడు వెయ్యి చెరువులుండేవి
వర్షపు నీటిని ప్రత్యేక పైపు లైన్ల ద్వారా చెరువుల్లోకి, కుంటల్లోకి తరలిస్తే గ్రౌండ్ వాటర్ పెరుగుతుంది. మనకు నీళ్లు కావాలన్నప్పుడు, ఎండా కాలంలో వానలు పడవు. అవి వచ్చినప్పుడే నీటిని నిల్వచేసుకోవాలి. ఆ కెపాసిటీ గ్రేటర్ హైదరాబాద్లో లేకపోవడంతో రోడ్లన్నీ చెరువులుగా కనిపిస్తున్నాయి. ఫ్యూచర్లో నీటి ఎద్దడి రాకుండా ఉండాలంటే వాటర్ స్టోరేజీ ఏర్పాట్లను ఇప్పటికైనా పెద్దఎత్తున ప్రారంభించటం మంచిది. ముంపు ముప్పు తప్పాలన్నా ఇవి తప్పనిసరి.
సిటీలో ఒకప్పుడు సుమారు 1,000 చెరువులు ఉండేవి. ఇప్పుడు చూద్దామన్నా ఒక్కటి కనిపించట్లేదు. బోయిన్‌పల్లిలో చెరువు చుట్టూ ఇళ్లు కట్టారు. దీంతో వర్షపు నీళ్లు రోడ్డుపైకి వచ్చే పరిస్థితి. బంజారాహిల్స్‌, జూబ్లీహిల్స్, హైటెక్‌ సిటీ వంటి ఎత్తైన ప్రాంతాల నుంచి వచ్చే నీళ్లు ఎక్కడికి పోవాలి. వాస్తవానికి అక్కడే ఉన్న దుర్గం చెరువులోకి వెళ్లాలి. కానీ ఇప్పుడు ఆ చెరువులోకి నీళ్లు పోయే పరిస్థితి లేదు. లోతట్టు ప్రాంతాల్లో కట్టిన ఇళ్లలోకి నీరు చేరుతోంది. నేలను సిమెంట్‌తో ప్లాస్టరింగ్ చేయడంతో నీళ్లు ఇంకే ఛాన్స్ లేకుండాపోతోంది.
వాల్టా చట్టానికి తూట్లు
గ్రౌండ్ వాటర్ లేకపోవడంతో హైదరాబాద్లో తాగునీటి సమస్య ఏర్పడుతోంది. 2007లో అప్పటి ప్రభుత్వం వాల్టా చట్టం తెచ్చింది. ఇంకుడు గుంతలు లేని ఇంటికి నిర్మాణ అనుమతులు ఇవ్వొద్దని తేల్చిచెప్పారు. కానీ.. పొలిటికల్ లీడర్లు స్వార్థంతో ఇంకుడు గుంతలు లేకున్నా కన్స్ట్రక్షన్కి పర్మిషన్ ఇచ్చేందుకు లోపాయికారిగా సహకరించారు. దీంతో ఇంకుడు గుంతల నిర్మాణ లక్ష్యం ఫెయిలయ్యే పరిస్థితి వచ్చింది. అయిపోయిందేదో అయిపోయింది. ఇకనుంచైనా ఇంకుడు గుంతల అవసరంపై ప్రజలకు అవగాహన కల్పించాలి. నగరంలో ఎక్కడి వర్షపు నీళ్లు అక్కడే ఇంకిపోయే విధంగా ఏర్పాట్లు చేయాలి. ఇలాంటి చర్యలతోనే నగరాన్ని రక్షించుకోవచ్చు. వాన నీటి ఇబ్బందులను తొలగించుకోవచ్చు.
రోడ్ల నిర్మాణం కరెక్టుగా లేదు
ఒక్క వర్షానికే నగరం నరకప్రాయంగా మారడానికి ప్లానింగ్ లోపమే కారణం. సిటీ ప్లానింగ్, టౌన్‌ప్లానింగ్‌, నగరంలో భాగంగా మారుతున్న శివారు ఊళ్లకోసం కంట్రీప్లానింగ్‌.. ఇవేవీ కనిపించడం లేదు. ఎప్పుడో పది లక్షల జనాభా కోసం ఉద్దేశించిన డ్రైనేజీ సిస్టమ్‌తోనే ఇప్పటికీ నెట్టుకొస్తున్నారు. నగర జనాభా ఇప్పుడు కోటికి చేరింది. ఫ్లడ్‌ మేనేజ్‌మెంట్‌ పాలసీ, డ్రైనేజీ పాలసీ ఎక్కడున్నయ్‌. వానలు, వరదలతో సిటీ ఎదుర్కొంటున్న సమస్యల పరిష్కారానికి కిర్లోస్కర్‌ కమిటీ ఇచ్చిన రిపోర్ట్‌ మీద ఇప్పటి వరకు చర్యల్లేవు. భారీ వర్షాలు పడినప్పుడు నీళ్లు పోవడానికి ఏర్పాట్లుండాలి. రోడ్ల నిర్మాణం పూర్తి అన్‌ సైంటిఫిక్‌గా ఉంటున్నది. ఎక్కడ సమతలంగా ఉండాలి, ఎక్కడ పల్లం ఉండాలి, నీళ్లు ఎటు నుంచి ఎటుపోవాలనే సోయి రోడ్లు వేసేటప్పుడు ఉంటలేదు. ట్రాఫిక్‌ను పూర్తిగా గాలికి వదిలేశారు. యూ టర్న్‌ లే తప్ప ట్రాఫిక్ జంక్షన్స్‌ లేవు. ట్రాఫిక్ రెగ్యులేషన్‌ లేదు. నాలాల కబ్జాను పట్టించుకునే వాళ్లు లేరు. చెరువుల కబ్జాను అడిగేవాళ్లు లేరు. వర్షాల వల్ల వచ్చే వరద నీళ్లను ఒడిసిపట్టేందుకు చెరువులు కుంటలు లేకుండా చేసి, కుంటలు, చెరువులకు నీళ్లు చేరే నాలాలను మూసేసి.. సిటీ మునుగుతున్నదంటే ఎట్ల ? రాష్ట్రంలో శాసనం, అనుశాసనం రెండూ లేవు.
పెరుగుతున్న జనాభాలో అత్యధిక శాతం బయట రాష్ట్రాల నుంచి ముఖ్యంగా ఉత్తరాది నుంచి వచ్చినవాళ్లున్నారు. ఇది మా నగరమని సొంతం చేసుకునేవాళ్లు తక్కువయ్యారు. అదే ఉంటే సివిక్‌ ఇష్యూస్‌ మీద కొట్లాడేందుకు ముందుకు వచ్చేవాళ్లు. సెన్సాఫ్‌ బిలాంగింగ్‌ కూడా కనిపిస్తలేదు.
సరైన ప్లానింగ్ లేకపోవడమే
హైదరాబాద్ ఒకప్పుడు ఎంతో అందంగా కనిపించేది. ఇప్పుడు ఆ ఫీలింగ్ కలగట్లేదు. రోడ్లు అడుగడుగునా గుంతలమయమయ్యాయి. ఎక్కడ చూసినా డ్రైనేజీ నీరే పారుతూ కంపుకొడుతోంది. చెరువులను, కుంటలను ఆక్రమించి ఇష్టమొచ్చినట్లు ఇళ్లు కట్టడమే దీనికి కారణం. హైదరాబాద్ ప్రత్యేక రాష్ట్రంగా ఉన్న రోజుల్లో ఇక్కడ వ్యవసాయ భూములు, ఖాళీ స్థలాలు భారీగా ఉండేవి. గండిపేట చెరువు నుంచి క్లీన్ డ్రింకింగ్ వాటర్ను సిటీకి సరఫరా చేసేవారు.
మా చిన్నప్పుడు వర్షం పడితే నగరంలోని గార్డెన్లను, చెరువులను చూసేందుకు పికినిక్‌కి వెళ్లేవాళ్లం. ఇప్పుడు చిన్న వాన పడ్డా చాలు. ఇంటి నుంచి బయటికి వెళ్లలేని పరిస్థితి. బయట ఉన్నోళ్లు ఎప్పుడు ఇంటికి చేరతామా అని క్షణక్షణం ఎదురుచూడాల్సి వస్తోంది. గతంలో నగరంలో అనేక చెరువులు, కుంటలు ఉండటంతో వర్షపు నీరు వాటిలోకి ప్రవహించేది. రోడ్ల మీదికి వచ్చేది కాదు. దానివల్ల ట్రాఫిక్ జామ్లు, గంటలు గంటలు టైమ్ వేస్ట్ అయ్యేది కాదు. అనుకున్న సమయానికి ఇంటికి చేరుకునేవాళ్లం.
అప్పట్లో పక్కా ప్లానింగ్
1908లో మూసీ నదిలో వరద వచ్చినప్పుడు నాటి 6వ నిజాం నవాబు మహబూబ్‌ అలీఖాన్‌.. సిటీకి ‘మాస్టర్ ప్లాన్’ అవసరమని భావించారు. దాన్ని రూపొందించటం కోసం ఇంజనీరింగ్‌ ఎక్స్పర్ట్ మోక్షగుండం విశ్వేశ్వరయ్యను పిలిపించి మాట్లాడారు. దీంతో ఆయన చెరువులను, కుంటలను కలుపుతూ డ్రైనేజీ వ్యవస్థకు ప్రత్యేక ప్రణాళిక రెడీ చేశారు. దాని నిర్మాణానికి 7వ నిజాం నవాబు ఉస్మాన్‌ అలీఖాన్‌ 1911లో శ్రీకారం చుట్టి పూర్తిచేయించారు.
అదే సమయంలో హిమాయత్‌నగర్‌, ఉస్మాన్‌సాగర్‌ జలాశయాల నుంచి నీటిని నగర ప్రజలకు సరఫరా చేయటానికి చక్కని ఏర్పాట్లు చేశారు. వాన నీళ్లు ఇంకేందుకు రోడ్లకు రెండు వైపులా కాల్వలు నిర్మించారు. దీంతో సిటీలో ఎప్పుడు వర్షం కురిసినా ఎక్కడా చుక్క నీరు కూడా నిలిచేది కాదు. ఎక్కడికక్కడ భూమిలోకి ఇంకిపోయేది. కానీ ఇప్పుడు మోకాళ్ల లోతు నీళ్లతో రోడ్లే చెరువుల్లా మారుతున్నాయి. ఇలాంటి సీన్లు హైదరాబాద్లో ఫలానా ఏరియా అనే తేడా లేకుండా అంతటా కనిపిస్తున్నాయి.
పేరుకే గ్రేటర్ హైదరాబాద్
1970 తర్వాత నగరం విస్తరించింది. ఇళ్ల నిర్మాణాలు పద్ధతీ పాడూ లేకుండా సాగాయి. డ్రైనేజీలనూ ప్లానింగ్ లేకుండానే కట్టేశారు. దీంతో సిటీ అధ్వానంగా తయారైంది. వర్షం పడితే నీరు పోయే పరిస్థితి లేదు. వానల్లేని రోజుల్లో చెరువులు, కుంటలు ఎండిపోతే అదే అదునుగా ఆ ప్రాంతాల్లో బిల్డింగ్లు లేపేవారు. భారీ వర్షం వచ్చినప్పుడు ఆ ఇళ్లలోకి నీళ్లు చేరేవి. ఇప్పుడు నీళ్లు నిలుస్తున్న ప్రాంతాల్లో ఒకప్పుడు చెరువులు, కుంటలు ఉండేవని వేరే చెప్పక్కర్లేదు. చెరువులు, కుంటలు కబ్జా కాకుండా కాపాడటంలో ప్రభుత్వం ఫెయిల్ అయింది.
పేరుకే ‘గ్రేటర్’ హైదరాబాద్. ఎమ్మెల్యే కాలనీ, బంజారాహిల్స్‌, జూబ్లీహిల్స్, మాదాపూర్‌, హైటెక్‌ సిటీ, పంజాగుట్ట, ఖైరతాబాద్‌, కొండాపూర్‌ లాంటి ప్రాంతాల పేర్లు వింటే మనం ఓ రేంజ్లో ఊహించుకుంటాం. కానీ.. అక్కడా బిల్డింగ్ల నిర్మాణంలో ప్లానింగ్ లోపం కొట్టొచ్చినట్లు కనిపిస్తుంది. ఆ ప్రాంతాల్లో కూడా వాన పడితే ప్రజలు ప్రశాంతంగా రోడ్డు దాటే పరిస్థితి లేదు. డ్రైనేజీలు నిండిపోయి మురుగు నీరు రోడ్లపైకి వస్తుంది. ఎమ్మెల్యేలు, మంత్రులు రోజూ తిరిగే రోడ్లే ఇలా ఉంటే మిగతా ప్రాంతాల గతేంటో ఇట్టే అర్థంచేసుకోవచ్చు.
